Ժառանգության հարցերով հաճախ տրվող հարցեր- փաստաբան Հ. Օհնիկյանի պատասխանները

    Հարց 1. Ո՞րն է ժառանգության հասկացությունը:
        Ժառանգության հետ կապված իրավահարաբերությունները կարգավորվում են Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի 70-79 գլուխներում ներառված նորմերով: Քաղաքացիական օրենսգրքով նախատեսված չլինելու դեպքերում, ժառագությանը վերաբերող որոշ հարաբերություններ կարող են կարգավորվել նաև այլ օրենքներով:
Ժառանգության հասկացությունն անխզելիորեն կապվում է անձի մահվան և մահացածին պատկանող սեփական գույքի և այլ նյութական արժեքների, այդ թվում նաև մտավոր սեփականության ճակատագրի որոշման հետ: Դա նաև անձի սեփականության իրավունքի իրականացման ձևերից մեկն է:
    Նկատի պետք է ունենալ, որ քաղաքացու մահը հիմք չէ մահացածի սեփականության իրավունքը դադարած համարելու համար: Մահացածի սեփականության իրավունքը դադարում է օրենքով նախատեսված կարգով նրան պատկանող գույքի օտարման հիմքերով:
      Քաղաքացիական օրենսգրքի 1184 հոդվածը վերնագրված է «ժառանգության հասկացությունը» և որպես այդպիսին սահմանում է. «Ժառանգության դեպքում մահացածի գույքը /ժառանգությունը/ անփոփոխ վիճակում, որպես միասնական ամբողջություն, անցնում է այլ անձանց, եթե այլ բան նախատեսված չէ սույն օրենսգրքի կանոններով»:
 
        Որքանով է հաջողված ժառանգության հասկացության այսպիսի սահմանումը, այլ հարց է, կարևորվում է այն, որ հոդվածից հասկանալի է դառնում, որ ժառանգությունը կապվում է անձի մահվան հետ, որ դա մահացածի գույքի ամբողջությունն է, որի ժառանգման իրավունքը/ որպես սեփականություն ստանալու իրավունքը/, ինչպես կտեսնենք օրենսգրքի հաջորդ նորմերը քննարկելիս, պատկանում է նրա ժառանգներին կամ կտակով մատնանշված անձանց:
        Ժառանգության հետ կապված հարաբերություններում օգտագործվող հիմնական հասկացություններն են` «ժառանգատու», «ժառանգ», «ժառանգության գույք կամ ժառանգության զանգված», «կտակ», «կտակարար», «ժառանգության բացում», «ժառանգության ընդունում», «նոտար», որոնցից յուրաքանչյուրի մասին կխոսվի առանձին:
    

    Հարց 2. Ո՞Վ  է ժառանգատուն:
    Ժառանգատուն այն մահացած կամ դատարանի վճռով մահացած ճանաչված քաղաքացին է, որին պատկանող սեփականության նկատմամբ բացվել է ժառանգություն:
          
       Օրենքի իմաստով, ժառանգատու կարող է լինել միայն ֆիզիկական անձը: Իրավաբանական անձի լուծարման, վերակազմակերպման, միացման և այլ դեպքերում նրան պատկանող գույքի ճակատագիրը որոշվում է իրավաբանական անձանց գործունեությունը կարգավորող իրավական նորմերով:
    Ժառանգատու կարող է լինել յուրաքանչյուր ֆիզիկական անձ` անկախ տարիքից, գործունակ կամ անգործունակ լինելուց, քաղաքացիությունից, սեռից, ռասայից, սոցիալական ծագումից: Օրինակ, նորածինը կարող է հանդիսանալ ժառանգատու, եթե նա մահացել է և նրա անվամբ գույք կա որպես սեփականություն:

    Հարց 3. Ո՞վ է ժառանգը:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգիրքը սահմանում է երկու կարգի ժառանգներ` ժառանգներ ըստ օրենքի և ժառանգներ ըստ կտակի:
    Նման բաժանման իմաստն այն է, որ եթե ժառանգատուն կենդանության օրոք կտակ չի կազմել այն մասին, թե ինչպիսի կարգադրություն է անում իրեն պատկանող սեփականությունը իր մահից հետո տնօրինելու վերաբերյալ, ապա նրա սեփականության տնօրինման հարցը լուծվում է օրենքով` որպես սեփականություն հանձնվում է այն անձանց, որոնց օրենքը ճանաչում է որպես ժառանգներ: Այս կատեգորիայի ժառանգներ օրենքը ճանաչում է մահացածի /ժառանգատուի/ հետ ազգակցական կապեր ունեցող անձանց:
    ՀՀ Սահմանադրության 31 հոդվածը, սահմանելով սեփականատիրոջ կողմից իր սեփականությունը հանդիսացող գույքն իր հայեցողությամբ տիրապետելու, օգտագործելու և տնօրինելու իրավունքը, ավելացրել է նաև այդ սեփականությունը կտակելու իրավունքը, թեկուզ և կտակելը սեփականության տնօրինման եղանակներից մեկն է:
    Իր գույքը ցանկացած անձի կտակելը սեփականատիրոջ  սահմանադրական իրավունքն է, որից հետևում է, որ ըստ կտակի ժառանգ կարող են լինել նաև կտակարարի հետ հարազատական որևէ կապ չունեցող անձինք: Օրենսգրքի  1190 հոդվածով հատուկ ամրագրված է, որ ըստ կտակի ժառանգներ կարող են լինել նաև ժառանգության բացման օրը գոյություն ունեցող իրավաբանական անձինք, Հայաստանի Հանրապետությունը և համայնքները, ինչպես նաև  օտարերկրյա պետություններն ու միջազգային կազմակերպությունները:
    Ասվածի հիման վրա կարելի է սահմանել, որ ժառանգն այն անձն է, որն ըստ օրենքի կամ ըստ կտակի իրավունք ունի բաժին ստանալու ժառանգության զանգվածի մեջ մտնող գույքից:

    Հարց 4. Ովքե՞ր են հանդիսանում ըստ օրենքի ժառանգները:
    Համաձայն ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1190 հոդվածի՝ ըստ օրենքի և ըստ կտակի ժառանգներ կարող են լինել ժառանգության բացման օրը կենդանի, ինչպես նաև ժառանգատուի կենդանության օրոք սաղմնավորված և ժառանգությունը բացվելուց հետո կենդանի ծնված քաղաքացիները:
    Ըստ կտակի ժառանգն այն անձն է, որին կտակով պետք է հանձնվի ժառանգության ամբողջ զանգվածը կամ կտակով նշված մասը: Այս առումով ըստ կտակի ժառանգի սահմանման հետ կապված խնդիր չի առաջանում:
    Ժառանգատուի կտակի բացակայության դեպքում հանդես են գալիս Ըստ օրենքի ժառանգները, որոնց մասին և խոսվում է ստորև:

    ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգիրքը ըստ օրենքի ժառանգներին բաժանել է չորս խմբի ` ըստ նրանց ժառանգման հրավիրելու հեթի և հիմք ընդունելով ժառանգատուի հետ նրանց ունեցած ազգակցական կապը:
    Օրենքով սահմանված չորս հերթի ժառանգների խմբերից յուրաքանչյուր խումբ ժառանգության հրավիրվում է միայն իրեն նախորդող հերթում նշված ժառանգների բացակայության դեպքում:

    Համաձայն ՀՀ քաղ. օր.-ի 1216 հոդվածի՝ առաջին հերթի ժառանգներ են ժառանգատուի երեխաները, ամուսինը և ծնողները: ժառանգատուի թոռները ժառանգում են ներկայացման իրավունքով:
    Այն դեպքում, երբ առաջին հերթի ժառանգներից և ոչ մեկը կենդանի չէ, կամ այն դեպքում, երբ այդպիսիք կան, սակայն ժառանգատուն իր կտակով զրկել է այս կամ այն ժառանգին, կամ եթե ժառանգներն իրենք են հրաժարվել գույքը ժառանգելուց, կամ եթե այդպիսիք ճանաչված են անարժան ժառանգ, ապա ժառանգության են հրավիրվում երկրորդ հերթի ժառանգները:
    Երկրորդ հերթի ժառանգներ են` ժառանգատուի հարազատ քույրերն ու եղբայրները (Քաղ. օր. 1217 հոդվ.):
    Երկրորդ հերթի ժառանգների հարցում ուշադրության է արժանի այն, որ օրենքը նկատի ունի միայն ժառանգատուի հարազատ քույրերին և եղբայրներին:
    Հարազատ են համարվում այն քույրերն ու եղբայրները, որոնք սերված են նույն հորից և նույն մորից:  Համահայր (նույն հորից, սական տարբեր մայրերից սերված) և համամայր (նույն մորից, բայց տարբեր հայրերից սերված) քույրերն ու եղբայրները օրենքի իմաստով, երկրորդ հերթի ժառանգներ չեն համարվում եթե խորթ հոր կամ խորթ մոր կողմից չեն որդեգրվել:  Համաձայն ՀՀ քաղ. օր. 1223 հոդվածի` ըստ օրենքի ժառանգության դեպքում որդեգրվածն ու նրա երեխաները մի կողմից, և որդեգրողն ու նրա ազգականները մյուս կողմից հավասարեցվում են ըստ ծագման ազգականներին / արյունակից ազգականներ/:
    Համաձայն ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1218 հոդվածի` երրորդ հերթի ժառանգներ են հանդիսանում ժառանգատուի ինչպես հայրական, այնպես էլ մայրական կողմի տատը և պապը: Ընդ որում նշանակություն չունի նշված անձանց աշխատունակության աստիճանը, նյութական վիճակը, ժառանգատուի հետ համատեղ ապրելու հանգամանքը և այլն:
    Համաձայն ՀՀ քաղ. օր. 1219 հոդվածի` չորրորդ հերթի ժառանգներ են համարվում ժառանգատուի ծնողների եղբայրները և քույրերը (հորեղբայրներ, հորաքույրներ, մորեղբայրներ, մորաքույրներ): Մինչև ժառանգության բացումն այս ժառանգների մահացած լինելու դեպքում նրանց երեխաները ժառանգում են ներկայացման իրավունքով:
    Ինչպես տեսնում ենք, ըստ օրենքի ժառանգների շրջանակը սահմանելիս ժառանգների չորս հերթում էլ օրենսդիրն ընդգրկել է միայն ժառանգատուի ազգականներին:
 Այդ սկզբունքից որպես բացառություն, ՀՀ Քաղ. օր. 1220 հոդվածով ըստ օրենքի ժառանգների թվին են դասված նաև այն անաշխատունակ անձինք, ովքեր մինչև ժառանգատուի մահն առնվազն մեկ տարի գտնվել են նրա խնամքի ներքո: Ըստ օրենքի այլ ժառանգների առկայության դեպքում` նրանք ժառանգում են այն հերթի ժառանգների հետ միասին, որոնք ժառանգության են հրավիրվում:
      
           Թվարկված չորս հերթից յուրաքանչյուրում ներառված ժառանգները ժառանգման հրավիրվելու իրենց հերթում օգտվում են ժառանգության իրենց բաժինն ստանալու իրավունքից, եթե որպես անարժան ժառանգ չեն մեկուսացվել ժառանգությունից:

    Հարց 5. Ովքե՞ր են անարժան ժառանգները:
Անձին ժռանգությունից մեկուսացնելու, այսինքն՝ ժառանգման իրավունքից ժառանգին զրկելու հիմքերն ու պայմանները սահմանված են ՀՀ Քաղ. օր-ի 1191 հոդվածով, համաձայն որի..
    «1. Ըստ օրենքի և ըստ կտակի ժառանգությունից մեկուսացվում այն անձինք, ովքեր
•    դիտավորյալ խոչընդոտել են ժառանգատուի վերջին կամքի իրականացմանը,
•    դիտավորյալ կյանքից զրկել են ժառանգատուին կամ հնարավոր ժառանգներից որևէ մեկին,
•    մահափորձ են կատարել ժառանգատուի կամ հնարավոր ժառանգներից որևէ մեկի նկատմամբ:
  Բացառություն են կազմում այն անձինք, որոնց նկատմամբ ժառանգատուն կտակը կազմել է մահափորձ կատարելուց հետո:
    2. Ըստ օրենքի ժառանգման դեպքում, ժառանգությունից մեկուսացվում են ծնողական իրավունքներից զրկված ծնողները, որոնց ծնողական իրավունքները չեն վերականգնվել ժառանգությունը բացվելու ժամանակ»:
    Ժառանգությունից մեկուսացնելու սույն կանոնները տարածվում են նաև ժառանգության նկատմամբ պարտադիր բաժնի իրավունք ունեցող ժառանգների նկատմամբ:
Անարժան ժառանգներին ժառանգությունից մեկուսացնել հնարավոր է միայն, եթե այդ կապակցությամբ առկա է դատարանի՝ օրինական ուժի մեջ մտած դատավճիռը և (կամ) վճիռը: Այս կամ այն անձին դատական կարգով անարժան ժառանգ ճանաչելու և ժառանգությունից մեկուսացնելու համար դատարան դիմելու իրավունք ունեն այն անձինք, որոնց համար նման մեկուսացումն առաջացնում է ժառանգության հետ կապված գույքային հետևանքներ (օրինակ՝ ժառանգներից մեկը կամ բոլորը միասին):
    Ընդ որում, հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ գույքի սեփականատեր համարվող ժառանգատուն իրավունք ունի ազատ և անարգել տնօրինելու իրեն պատկանող գույքը և օգտվելու կտակի ազատության սկզբունքից, օրենքը սահմանել է, որ նույնիսկ եթե ժառանգ համարվող անձը ժառանգատուի կամ ժառանգների նկատմամբ իրականացրել է վերը նշված բռնությունները, նրանք չեն զրկվում գույքը ժառանգելու իրենց իրավունքից, եթե  ժառանգատուն կտակը կազմել է մահափորձ անելուց հետո: Ասվածից հետևում է, որ եթե նույնիսկ անձը կատարել է վերը շարադրված արարքներից որևէ մեկը, սակայն այնուամենայնիվ ժառանգատուն որոշել է անտեսել այդ հանգամանքը և իր գույքը կտակել տվյալ անձին, ապա տվյալ ժառանգը չի մեկուսացվի ժառանգությունից և կժառանգի ժառանգության ընդհանուր կանոններով:

    Հարց 6. Այժմ այն մասին, թե ինչը կարող է լինել ժառանգման առարկա: Ի՞նչ պետք է հասկանալ ժառանգության զանգված ասելով:
    Ժառանգության զանգվածն այն ամենն է, ինչը կենդանության օրոք պատկանել է մահացածին և պահպանվել նրա մահից հետո: Այն կարող է իրենից ներկայացնել շարժական կամ անշարժ գույք,  դրամ, արժեթղթեր, գույքային իրավունքներ  և պարտավորություններ, որոնք չեն դադարում նրա մահվամբ և կարող են փոխանցվել նրա ժառանգներին:  
 Ժառանգության զանգվածի մեջ չեն մտնում և ժառանգման կարգով չեն փոխանցվում ժառանգատուի հետ անխզելիորեն կապված իրավունքները և պարտականությունները, մասնավորապես՝
•    ալիմենտային պարտավորություններով իրավունքները և պարտականությունները,
•    քաղաքացու կյանքին կամ առողջությանը պատճառված վնասը հատուցելու իրավունքը,
•    անձնական ոչ գույքային իրավունքները և ոչ նյութական բարիքները,
•    այն իրավունքներն ու պարտականությունները, որոնց անցումը ժառանգությամբ չի թույլատրվում օրենքով:
    Ժառանգական զանգվածի մեջ են մտնում, հետևաբար ժառանգման առարկա են հանդիսանում և ժառանգներին են փոխանցվում ոչ միայն ժառանգատուի սեփականությունը համարվող գույքը (բնակարան, մեքենա, կենցաղային իրեր, դրամ և այլն), այլև նրա գույքային իրավունքները և պարտավորությունները: Ժառանգատուն իր կենդանության օրոք կարող է կնքած լինել մի շարք գործարքներ և այլ անձանց հետ հարաբերություններում հանդես գալ որպես պարտատեր կամ պարտապան:
     Ժառանգատուի պարտավորություններով պահանջները ենթակա են բավարարման ժառանգության զանգվածի մեջ մտնող գույքի արժեքի սահմաններում, և դրանք բավարարելու պարտավորությունը ժառանգատուի ունեցած գույքի հետ միասին փոխանցվում է այն ժառանգներին, ովքեր ընդունել են ժառանգությունը:   Եթե ժառանգման ենթակա գույքը բաժանվել է մի քանի ժառանգների, ապա ժառանգներից յուրաքանչյուրը ժառանգատուի պարտավորությունների համար համապարտ պատասխանատվություն է կրում ժառանգության՝ իր ստացած բաժնի արժեքի սահմաններում:
    Այսպիսով, ժառանգության զանգվածն իրենից ներկայացնում է ժառանգատուի մահվան պահին գոյություն ունեցող իրավունքների և պարտականությունների ամբողջությունը, որոնք իրենց բնույթով ժառանգման կարգով կարող են փոխանցվել այլ անձանց:

    Հարց 7.   Կարևոր է իմանալ, թե ի՞նչ կարգով է հաստատվում սեփականության իրավունքով գույքի պատկանելությունը ժառանգատուին:
    Ինչպես գիտենք, անշարժ գույքի նկատմամբ ցանկացած իրավունք ենթակա է պետական գրանցման: Շարժական գույքի որոշ տեսակներ նույնպես օրենքով սահմանված կարգով գրանցվում և հաշվառվում են սեփականատիրոջ անվամբ (օրինակ` ավտոտրանսպորտային միջոցները, արվեստի մեծարժեք գործերը և այլն): Ֆինանսական միջոցների վերաբերյալ կարող է լինել խնայդրամարկղային գրքույկ, աբոննենտային քարտ, արժեթղթերի, բաժնեմասերի համապատասխան հաշվառումներ այդպիսիք տրամադրող մարմիններում:
     Գույքի նկատմաբ իրավունքը գրանցած մարմնի տված տեղեկանքը հիմք է տվյալ գույքը ժառանգության զանգվածում ներառելու համար:
     Չգրանցված շարժական գույքը ժառանգատուին պատկանելու շուրջը վեճ ծագելու դեպքում հարցը լուծվում է դատական կարգով:
      Պրակտիկայում հաճախակի հանդիպող վեճերից են ժառանգատուի կողմից իրականացված ինքնակամ կառույցների, ինքնակամ զբաղեցված հողամասերի՝ ժառանգության զանգվածի մեջ մտցնելու պահանջով վեճերը:
     Պետք է նկատի ունենալ, որ եթե ժառանգության բացման պահին առկա է ժառանգատուի կողմից կենդանության օրոք իրականացված ինքնակամ կառույց կամ ինքնակամ զբաղեցված հողատարածք, այն չի կարող  դիտվել որպես ժառանգատուի սեփականությունը և ներառվել ժառանգության զանգվածում, քանի որ, ըստ օրենքի,  անշարժ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքը ճանաչվում և պաշտպանվում է միայն այդ իրավունքի պետական գրանցում ստացած լինելու դեպքում:

     Հարց 8.  Որո՞նք են ժառանգության բացման տեղը և ժամանակը:
    Ժառանգության բացում ասելով պետք է հասկանալ ժառանգության իրավահարաբերության մեկնարկը, որը վրա է հասնում որոշակի իրավաբանական փաստերի առկայության դեպքում, այն է՝ քաղաքացու մահը, կամ դատական կարգով նրան մահացած ճանաչելը:
Ժառանգության բացման պահ է համարվում քաղաքացու մահվան օրը, իսկ այն դեպքում, երբ նա մահացած է ճանաչվել դատական կարգով, ապա դատարանի վճիռն օրինական ուժի մեջ մտնելու օրը, եթե այլ օր սահմանված չէ վճռում:  Այդ պահից է, որ ժառանգներն իրավունք ունեն դիմելու ժառանգության բացման վայրի նոտարին ժառանգության ընդուման կամ ժառանգական վկայագիր ստանալու համար:
Ժառանգությունը ընդունելու կամ ժառանգության վկայագիր ստանալու համար նոտարին դիմելը պետք է իրականացվի վեց ամսվա ընթացքում` հաշված Ժառանգության բացման պահից:  Այդ վեց ամիսն այն ժամկետն է, որի ընթացքում ժառանգությունն ընդունել ցանկացող ժառանգները պարտավոր են նոտարին հայտնել ժառանգությունն ընդունելու կամ ժառանգությունն ընդունելուց հրաժարվելու իրենց կամքը:
Առանց հարգելի պատճառի, վեց ամսվա ընթացքում ժառանգությունն ընդունելու կամ ժառանգական վկայագիր ստանալու համար նոտարին չդիմած ժառանգը հավասարեցվում է ժառանգությունից հրաժարված ժառանգին:
Վեց ամիս սահմանված է նաև այն նպատակով, որպեսզի բոլոր հնարավոր ժառանգները հնարավորություն ունենան տեղեկանալու ժառանգության բացմանը:
Համաձայն ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1189 հոդվածի 1-ին մասի՝ ժառանգության բացման վայրը ժառանգատուի բնակության վերջին վայրն է: Իսկ եթե ժառանգատուի բնակության վերջին վայրն արտասահմանում է կամ անհայտ է, ապա ժառանգության բացման վայր է համարվում ժառանգության զանգվածի մեջ մտնող անշարժ գույքի կամ դրա առավել արժեքավոր մասի, իսկ անշարժ գույքի բացակայության դեպքում՝ շարժական գույքի կամ դրա առավել արժեքավոր մասի գտնվելու վայրը:

    Հարց 9. Ի՞նչ ձևով է ընդունվում ժառանգությունը:
    Համաձայն ՀՀ քաղ. օր. 1226 հոդվածի՝ ժառանգությունն ընդունվում է ժառանգությունն ընդունելու կամ ժառանգության իրավունքի վկայագիր ստանալու մասին ժառանգի դիմումը ժառանգության բացման վայրի նոտարին հանձնելով: Այն դեպքում, երբ ժառանգը դիմումը նոտարին չի հանձնում անձամբ, ապա նման դիմումի տակ ժառանգի ստորագրությունը պետք է վավերացնի նոտարը կամ նոտարական գործողություններ կատարելու համար լիազորված պաշտոնատար անձը:
    Միևնույն ժամանակ օրենքը թույլ է տալիս ժառանգության ընդունումը ներկայացուցչի միջոցով, պայմանով, որ լիազորագրում հատուկ նախատեսված լինի այն ընդունելու լիազորությունը: Ժառանգությունն ընդունելու համար դիմումը ժառանգի կողմից պետք է ներկայացվի ժառանգության բացման պահից վեցամսյա ժամկետում:  Եթե վեցամսյա ժամկետում ժառանգը չի ընդունում ժառանգությունը, ապա նա կորցնում է ժառանգությունն ընդունելու իրավունքը: Սակայն, եթե ժառանգության ընդունման ժամկետը բաց է թողնվել հարգելի պատճառներով (հիվանդություն, արտասահմանում գործուղման մեջ գտնվելը), ապա ժառանգի դիմումի հիման վրա այն կարող է երկարացվել դատական կարգով:
    Այն դեպքում, երբ ժառանգելու իրավունքն այլ անձանց համար ծագում է ժառանգի կողմից ժառանգությունից հրաժարվելու դեպքում, ապա այդ անձինք կարող են ժառանգությունն ընդունել գոյություն ունեցող վեցամսյա ժամկետի մնացած մասի ընթացքում, իսկ եթե այն երեք ամսից պակաս է, ապա երեք ամսվա ընթացքում:
    Իսկ այն անձինք, որոնց համար ժառանգելու իրավունքն առաջանում է միայն այլ ժառանգի կողմից ժառանգությունը չընդունելու դեպքում, կարող են ժառանգությունն ընդունել վեցամսյա ժամկետն ավարտվելու օրվանից հետո երեք ամսվա ընթացքում (Քաղ. օր. 1227 հոդվ. 2 և 3 մասեր): Սակայն, ինչպես արդեն ասվեց, նշված անձանց կողմից ժամկետը հարգելի պատճառներով բաց թողնելու դեպքում, այն դատական կարգով կարող է երկարացվել:

       Համաձայն քաղ. օր 1226 հոդվածի, ժառանգությունը ժառանգի կողմից ընդունված է համարվում նաև այն դեպքոմ, երբ ժառանգը, առանց նոտարին դիմելու կամ մինչև նոտարին դիմելը, սկսում է փաստացի տիրապետել կամ կառավարել ժառանգված գույքը` ներառյալ, երբ ժառանգը ա/ միջոցներ է ձեռնարկել գույքը պահպանելու համար, բ/ իր հաշվին կատարել է գույքը պահպանելու ծախսեր, գ/ իր հաշվից վճարել է ժառանգատուի պարտքերը կամ երրորդ անձանցից ստացել է ժառանգատուին հասանելիք գումարները:
    Պրակտիկայում առկա են բազմաթիվ դեպքեր, երբ որպես բնակարանի սեփականատեր հանդիսացող ընտանիքի անդամի մահից հետո, մահացածի ժառանգ կամ ժառանգներ հանդիսացող ընտանիքի անդամները չեն դիմել նոտարին և չեն ստացել ժառանգության վկայագիր, բնակարանը շարունակում է հաշվառված մնալ որպես ժառանգատուի սեփականությունն այն դեպքում, երբ նշված հոդվածի իմաստով, ժառանգությունն արդեն իսկ ընդունված է ժառանգների կողմից: Այդ ժառանգները բնակարանը որպես իրենց սեփականություն կադաստրի մարմնում գրանցել տալու համար, անկախ ժառանգության բացման ժամկետից, կարող են դիմել նոտարին և ստանալ ժառանգության վկայագիր, որը հիմք կհանդիսանա կադաստրի մամիններում բնակարանի սեփականատիրոջ անվանափոխություն կատարելու համար:
    Նոտարին դիմելու վեցամսյա ժամկետը բաց թողնված լինելու դեպքում, նոտարները հաճախ հրաժարվում են ժառանգության իրավունքի վկայագիր տրամադրելը ժառանգությունը փաստացի ընդունած ժառանգին: Նման դեպքերում ժառանգը կարող է դատարան դիմել և դատարանով ճանաչվել ժառանգությունը ընդունած ժառանգ:
    

    Հարց 10. Ու՞մ վրա է դրված ժառանգության բացման մասին ժառանգներին տեղյակ պահելու պարտականությունը:
    Ելնելով այն իրողությունից, որ Ժառանգության բացման հանգամանքը պայմանավորվում է ժառանգատուի մահով, և նրա մահվան մասին առաջին հերթին տեղեկանում են նրա հարազատները և մերձավոր ազգականները, որոնք նաև այնուհետև հանդես են գալիս որպես ժառանգներ, օրենսդիրը ժառանգության բացման մասին ժառանգներին փնտրելու և տեղեկացնելու պարտավորություն նոտարի համար չի նախատեսել: Օրենքի իմաստով, ժառանգատուի մահվան մասին նոտարը տեղեկանում է ըստ օրենքի կամ ըստ կտակի ժառանգի դիմումի հիման վրա միայն, քաղաքացու մահը գրանցող մարմնից նոտարը նախնական տեղեկություն չի ստանում:
     «Նոտարիատի մասին» ՀՀ օրենքի  63 հոդվածի համաձայն, մինչև ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագիր տալը, նոտարը պարզում է նաև ժառանգությունում պարտադիր բաժնի իրավունք ունեցող անձանց շրջանակը` նախազգուշացնելով ըստ կտակի ժառանգներին օրինական ժառանգների գոյությունը թաքցնելու պատասխանատվության մասին:
       Փաստորեն, հոդվածի իմաստից հետևում է, որ միայն ըստ կտակի ժառանգն է պարտավոր հայտնել օրինական ժառանգների մասին, ինչը կարող է վերաբերել միայն ժառանգության պարտադիր բաժին ունեցող ժառանգների մասին տեղեկությանը:
          Նոտարի համար Քաղ. օր. 1239 հոդվածով նախատեսված է մեկ ուրիշ պարտավորություն` ժառանգատուի պարտատերերին տեղեկացնելու նպատակով ժառանգության բացման մասին և հաղորդագրության հրապարակումից հետո վեց ամսվա ընթացքում ժառանգատուի նկատմամբ իրենց պահանջները նոտարին ներկայացնելու անհրաժեշտության մասին մամուլում հաղորդում տալու պարտականություն:
    Նոտարի կողմից մամուլում այսպիսի հաղորդում տալը կարող է դիտվել նաև որպես տեղեկացում բացակա ժառանգներին:
       Բացակայող ժառանգներին ժառանգության բացման մասին տեղեկացնելու առումով կարևոր էր «Պետական նոտարիատի մասին» 1974թ ՀԽՍՀ օրենքի 43 հոդվածը, որով  մի շարք պետական և ոչ պետական մարմինների (պետական հիմնարկները, ձեռնարկությունները և կազմակերպությունները, ուսումնական հաստատությունները, որտեղ աշխատել կամ սովորել են մահացածները, ինչպես նաև տնային կառավարիչները, բնակարանային-շահագործման գրասենյակները և այլն) պարտավորեցրել է պետական նոտարական գրասենյակներին կամ կառավարման մարմիններին հաղորդել ոչ միայն այն մահացածներից հետո մնացած գույքի առկայության մասին, որոնց ժառանգները բացակայում են, այլև հաղորդել ենթադրյալ ժառանգների բնակության կամ աշխատանքի վայրի մասին իրենց հայտնի տվյալները:
    Բացի դա, «Պետական նոտարիատի մասին» ՀՀ օրենքը պետական նոտարին պարտավորեցնում էր բացված ժառանգության վերաբերյալ հաղորդում ստանալով, այդ մասին տեղյակ պահել այն ժառանգներին, որոնց բնակության կամ աշխատանքի վայրը հայտնի է իրեն:
    Գործող օրենսդության կապակցությամբ արձանագրում ենք այն փաստը, որ ժառանգության բացման մասին բացակայող ժառանգներին փնտերելու և տեղեկացնելու կարգ չի սահմանված:
    
    Հարց 11. Ինչպե՞ս է կատարվում ժառանգատուին չվճարված աշխատավարձի, թոշակների, նպաստների և վնասի հատուցման վճարների ժառանգումը:
    Քաղաքացու կենդանության օրոք որևէ պատճառով նրան չվճարված աշխատավարձի, թոշակի, նպաստի կամ վնասի հատուցման վճարների չմուծված գումարների ժառանգության հարցը կարգավորվում է ՀՀ Քաղ. օր. 1249 հոդվածի կանոններով: Համաձայն այդ հոդվածի՝ նշված գումարները ստանալու իրավունքը պատկանում է մահացածի ընտանիքի անդամներին, ինչպես նաև նրա խնամքի ներքո գտնվող անաշխատունակ անձանց:
    Նշված գումարները վճարելու վերաբերյալ պահանջները պետք է ներկայացվեն ժառանգության բացման օրվանից վեց ամսվա ընթացքում:  Մահացածին չվճարված գումարները ստանալու իրավունք ունեցող նշված անձանց բացակայության կամ վեցամսյա ժամկետում նման պահանջ նրանց կողմից չներկայացնելու դեպքում համապատասխան գումարները ներառվում են ժառանգության զանգվածի մեջ և ժառանգվում են ընդհանուր հիմունքներով:
    Ասվածից հետևում է, որ եթե առկա է ժառանգատուի կողմից կազմված կտակ, ապա կտակում նշված անձը վերոհիշյալ գումարները ժառանգելու իրավունք է ձեռք բերում միայն ժառանգությունը բացվելուց վեցամսյա ժամկետը լրանալուց հետո, պայմանով, որ նշված ժամկետում ժառանգատուի ընտանիքի անդամները կամ նրա խնամքի ներքո գտնվող անաշխատունակ անձինք դրանք ստանալու պահանջ ներկայացրած չլինեն:

    Հարց 12. Ինչպե՞ս է կատարվում տնտեսական ընկերակցության կամ ընկերության և կոոպերատիվի կանոնադրական (բաժնեհավաք) կապիտալի բաժնեմասի (փայի) արժեքի նկատմամբ իրավունքի ժառանգումը:
     ՀՀ Քաղ. օր. 1248 հոդվածը սահմանում է, որ տնտեսական ընկերակցության կամ ընկերության մահացած մասնակցի ժառանգության զանգվածի մեջ մտնում է ընկերակցության բաժնեհավաք կամ ընկերության կանոնադրային կապիտալում այդ մասնակցի բաժնեմասի արժեքի նկատմամբ իրավունքը, եթե այլ բան նախատեսված չէ ընկերակցության կամ ընկերության կանոնադրությամբ:
    Ինչ վերաբերում է կոոպերատիվի մահացած մասնակցի՝ կոոպերատիվում ունեցած նրա փայի արժեքի նկատմամբ իրավունքի ժառանգմանը, ապա եթե այլ բան նախատեսված չէ կոոպերատիվի կանոնադրությամբ՝  նրա ունեցած փայը ևս մտնում է կոոպերատիվի մահացած մասնակցի ժառանգական զանգվածի մեջ:    
    Այն հարցի լուծումը, թե ժառանգներից ո՞վ կարող է ընդունվել տնտեսական ընկերակցության կամ ընկերության կամ կոոպերատիվի մեջ այն դեպքում, երբ համապատասխան իրավաբանական անձի նկատմամբ ժառանգատուի իրավունքներն անցել են մի քանի ժառանգների, ինչպես նաև համապատասխան իրավաբանական անձանց մասնակիցներ չդարձած ժառանգներին հասանելիք գումարներ վճարելու կարգը, եղանակները և ժամկետները որոշվում են ՀՀ Քաղ. օրեսգրքով, տնտեսական ընկերությունների, կոոպերատիվների հետ կապված հարաբերությունները կարգավորող  օրենքներով,  ինչպես նաև համապատասխան իրավաբանական անձի կանոնադրությամբ:                                                                                                                                                                                                                                      

    Հարց 13. Ինչպե՞ս է կատարվում ընդհանուր համատեղ սեփականության ներքո գտնվող գույքի ժառանգությունը:
    Գույքը սեփականության իրավունքով որպես կանոն պատկանում է միայն մեկ սուբյեկտի, ով էլ սեփական հայեցողությամբ իրականացնում է գույքի տնօրինումը: Սակայն հնարավոր են դեպքեր, երբ որպես գույքի սեփականատեր հանդես գան մեկից ավելի անձինք: Անձինք, որոնց սեփակնության իրավունքով պատկանում է միևնույն գույքը, կոչվում են համասեփականատերեր: Գույքը մեկից ավելի անձանց կարող է պատկանել կաԲմ ընդհանուր բաժնային սեփականության, կաԲմ ընդհանուր համատեղ սեփականության իրավունքով: Ընդհանուր բաժնային սեփականության դեպքում համասեփականատերերի բաժինները տվյալ գույքի նկատմամբ արդեն իսկ որոշված են:  Գույքը համարվում է համատեղ սեփականություն, երբ  դրա նկատմամբ բաժինները համասեփականատերերի միջև դեռևս որոշված չեն: Գույքը համատեղ սեփականությամբ երկու և ավելի անձանց կարող է պատկանել տարբեր հիմքերով՝ (օրինակ, այն ձեռք է բերվում երկու կամ ավելի անձանց կողմից, գույքը նվիրատվում է երկու կամ ավելի անձանց, գույքը ձեռք է բերվում ամուսինների կողմից համատեղ կյանքի ընթացքում և այլն):
    Իսկ ինչպե՞ս է տնօրինվում համատեղ սեփականություն համարվող գույքը, երբ մահանում է դրա սեփականատերերից մեկը:
    Ընդհանուր սեփականության մասնակցի մահվան դեպքում ժառանգական զանգվածի մեջ է մտնում միայն գույքի՝ նրան պատկանող բաժինը: Համաձայն ՀՀ քաղ. օր. 1247 հոդվածի՝ ընդհանուր համատեղ սեփականության մասնակցի մահը հիմք է ընդհանուր գույքի նկատմամբ իրավունքում նրա բաժինը որոշելու և ՀՀ քաղ. օր. 199 հոդվածով սահմանված կարգով ընդհանուր գույքը բաժանելու կամ մահացած մասնակցի բաժինը դրանից առանձնացնելու համար: Այդ դեպքում ժառանգությունը բացվում է մահացած մասնակցի բաժնին հասանելիք ընդհանուր գույքի, իսկ գույքի բնեղենով բաժանելու անհնարինության դեպքում՝ նման բաժնի արժեքի նկատմամբ:
    Ընդհանուր համատեղ սեփականության մասնակիցներից մեկի մահվան դեպքում նրանց ընդհանուր գույքից հասանելիք բաժնի նկատմամբ ժառանգության բացման վայրի նոտարական գրասենյակը սեփականության իրավունքի վկայագիր է տալիս ողջ մնացած մասնակցին կամ մասնակիցներին նրանց բոլորի գրավոր դիմումի հիման վրա՝ այդ մասին իրազեկ դարձնելով ժառանգությունն ընդունած ժառանգներին: Ծանուցագրի մեջ նշվում է ընդհանուր գույքի կազմը, որի բաժնի նկատմամբ ողջ մնացած մասնակիցը խնդրում է տալ սեփականության իրավունքի վկայագիր, ինչպես նաև պարզաբանվում են ողջ մնացած մասնակիցների (մասնակցի) գույքային պահանջները՝ ժառանգի կողմից վիճարկելու դեպքում դատարան դիմելու իրավունքը («Նոտարիատի մասին» ՀՀ օրենք, 64 հոդվ, մաս 4):

    Հարց 14. Պետական պարգևները և շքանշանները ժառանգության զանգվածի մեջ մտնու՞մ են:
    Պետական պարգևները և շքանշանները, որոնք ժառանգատուն ժառանգել է իր կենդանության օրոք, չեն մտնում ժառանգության զանգվածի մեջ (ՀՀ քաղ. օր., հոդվ. 1251): Նախկինում պետական պարգևներով պարգևատրված քաղաքացիների մահից հետ, նրանց ստացած պետական պարգևներն ու շքանշանները պետք է տնօրինվեն  «Հայաստանի Հանրապետության պետական պարգևների մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված կարգով: Համաձայն այդ օրենքի 17-րդ հոդվածի՝ պարգևատրված անձի մահվան դեպքում պետական պարգևներն ու դրանց վկայականները կարող են որպես հիշատակ պահվել նրա ժառանգների մոտ կամ վերջիններիս համաձայնությամբ՝ հանձնվել թանգարաններին: Պատական պարգևները թանգարաններին են հանձնվում Հայաստանի Հանրապետության նախագահի աշխատակազմի գիտությամբ: Եթե պարգևատրված անձը չունի ժառանգներ, նրա մահվանից հետո պետական պարգևները և դրանց վկայականները վերադարձվում են Հայաստանի Հանրապետության նախագահի աշխատակազմ:

    Հարց 15. Արդյո՞ք ժառանգատուին պատկանող զենքը կարող է ժառանգության կարգով փոխանցվել այլ անձի:
    Զենքը, թեև գտնվում է քաղաքացիական շրջանառության մեջ, այնուամենայնիվ, այն տիրապետողը պարտադիր պետք է ունենա այն կրելու համար հատուկ թույլատվություն: Քանի որ զենքը հանված չէ քաղաքացիական շրջանառությունից, այն կարող է մտնել ժառանգական զանգվածի մեջ և ժառանգվել ընդհանուր կանոններով: Խնդիրն այն ազատ տիրապետելու մեջ է, ինչը սահմանափակված է օրենքով: Ժառանգման կարգով նման գույք ընդունած անձը պարտավոր է ժառանգությունն ընդունելուց հետո մեկ ամսվա ընթացքում դիմել լիազորված պետական մարմնին՝ տվյալ գույքն ունենալու հատուկ թույլտվություն ստանալու համար: Համաձայն «Զենքի մասին» ՀՀ օրենքի 13-րդ հոդվածի, քաղաքացիական զենք ձեռք բերելու իրավունք ունեն ՀՀ տասնութ տարին լրացած քաղաքացիները՝ նման թույլտվություն տալու լիազորությամբ օժտված ներքին գործերի համապատասխան մարմնից զենքի որոշակի տեսակ ձեռք բերելու թույլտվություն ստանալուց հետո:
    Միևնույն ժամանակ, օրենքը հստակ սահմանում է, թե ո՞ր տեսակի զենքերը կարող են ձեռք բերվել քաղաքացիների կողմից, հետևաբար և այն ունենալու թույլտվություն ստանալ:
    Այն դեպքում, երբ մերժվում է նման թույլտվություն ստանալու պահանջը, այդ գույքի նկատմամբ ժառանգ հանդիսացող անձի սեփականության իրավունքը դադարում է Քաղ. օր.-ի 282 հոդվածի ուժով: Այդ հոդվածի համաձայն, եթե օրենքով թույլատրվող հիմունքներով քաղաքացու մոտ հայտնվել է այնպիսի գույք, որը ձեռք բերելու համար անհրաժեշտ է հատուկ թույլտվություն և որն ստանալու համար այդ քաղաքացու իրավունքը մերժվել է, սեփականատերն այդ գույքը պետք է օտարի դրա նկատմամբ սեփականության իրավունքի ծագման պահից մեկ տարվա ընթացքում, եթե այլ ժամկետ նախատեսված չէ օրենքով: Ընդ որում, պետք է նկատի ունենալ այն հանգամանքը, որ քաղաքացիական զենքի սեփականատիրոջ մահվան դեպքում, մինչև գույքի ժառանգման հարցը լուծելը և ժառանգությամբ այն ստացած անձի կողմից քաղաքացիական զենք ձեռք բերելու թույլտվություն ստանալը, զենքը պահելու պատասխանատվությունը կրում է այն գրանցած մարմինը:
    Այսինքն, ժառանգատուի կենդանության օրոք այն գրանցող մարմինն է (ոստիկանության  համապատասխան մարմինը)« կրում այն պահելու պարտականությունը, քանի դեռ գույքը ժառանգած անձը չի գրանցել այն ունենալու իր իրավունքը:

    Հարց 16. Ինչպե՞ս է կատարվում ժառանգական գույքի տնօրինումը, եթե սահմանված ժամկետում ժառանգությունը չի ընդունվում ժառանգների կողմից:
    Կյանքում, բացառիկ դեպքերում առաջնում է այնպիսի իրավիճակ, երբ չեն լինում կամ հրաժարվում են, կամ ժառանգությունից մեկուսացվում են օրենքով նախատեսված ըստ օրենքի բոլոր չորս հերթի ժառանգները: Նման պարագայում ժառանգական զանգվածի մեջ մտնող գույքը դիտվում է որպես անժառանգ գույք, որի նկատմամբ կիրառվում են ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգրքի 1224 հոդված նորմերը:
    Մասնավորապես, 1224 հոդվածի երկրորդ մասը սահմանում է՝ անժառանգ գույքը որպես սեփականություն անցնում է ժառանգության բացման վայրի համայնքին:
    Նույն կանոնները կիրառելի են նաև այն դեպքում, երբ ժառանգումն իրականացվում է ըստ կտակի ժառանգման կանոններով: Տվյալ դեպքում, սակայն, անհրաժեշտ է միմյանցից տարբերակել երկու հնարավոր իրավիճակներ,
1.    երբ կտակարարը կտակը կազմում է իրեն պատկանող ամբողջ գույքի նկատմամբ, չի նշանակում ենթաժառանգ(ներ) և կտակում նշված ժառանգը չի ընդունում ժառանգությունը:
2.    Երբ կտակարարը կտակը կազմում է իրեն պատկանող գույքի միայն մի մասի նկատմամբ, դարձյալ չի նշանակում ենթաժառանգ, կտակում նշված ժառանգը չի ընդունում ժառանգությունը:
3.    երբ կտակարարը կտակը կազմում է իրեն պատկանող ամբողջ գույքի նկատմամբ, չի նշանակում ենթաժառանգ(ներ) և կտակում նշված ժառանգը չի ընդունում ժառանգությունը, սակայն ըստ օրենքի առաջին հերթի ժառանգների շրջանակում առկա է պարտադիր բաժնի իրավունք ունեցող ժառանգ:
    Առաջին դեպքում ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգրքի 1224 հոդվածը կիրառվում է ժառանգատուի ողջ գույքի նկատմամբ՝ անկախ ժառանգատուի՝ ըստ օրենքի ժառանգների առկայությունից և գույքը ժառանգելու նրանց ցանկությունից:
    Երկրորդ դեպքում Քաղաքացիական օրենսգրքի 1224 հոդվածը կիրառելի է միայն ժառանգատուի գույքի այն մասի նկատմամբ, որի կապակցությամբ առկա է եղել կտակը: Իսկ գույքի այն մասը, որի վերաբերյալ կտակում որևէ նշում գոյություն չունի, ապա այն տնօրինվում է ըստ օրենքի ժառանգման կանոններով: Այսինքն՝ կտակում չնշված գույքը ժառանգելու են հրավիրվում ժառանգատուի ըստ օրենքի ժառանգները, իսկ դրանց բացակայության դեպքում մյուս հերթի ժառանգները:
    Երրորդ դեպքում, Քաղաքացիական օրենսգրքի 1224 հոդվածը կիրառելի է միայն ժառանգական գույքի այն մասի նկատմամբ, որը կժառանգեր կտակում նշված անձը, եթե համապատասխան մարմիններին դիմում ներկայացներ: Այսինքն՝ տվյալ դեպքում պարտադիր բաժնի իրավունք ունեցող ժառանգը  բնականաբար կժառանգի օրենքով իրեն հասանելիք բաժինը:

    
    Հարց 17. Ինչպիսի՞ն է ժառանգության վկայագիր տալու կարգը:
    Որպեսզի ժառանգատուի մահից հետո նրան պատկանող գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքը փոխանցվի այլ անձի, նախ պետք է ժառանգի կողմից կատարվի ժառանգության ընդունում: Ժառանգը ժառանգությունն ընդունելու համար դիմում է համապատասխան նոտարական գրասենյակ՝ ներկայացնելով պահանջվող փաստաթղթերը: Ժառանգը ժառանգությունն ընդունելու վերաբերյալ դիմում ներկայացնում է ժառանգության բացման պահից հաշված վեցամսյա ժամկետում (ՀՀ Քաղ. օր, 1227 հոդվ.): Ի հավաստում ժառանգության ընդունման փաստի՝ նոտարը ժառանգին է հանձնում ժառանգության վկայագիր:
    Ըստ օրենքի կամ ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագիր տալու դեպքում նոտարը ստուգում է ժառանգատուի մահվան փաստը, ժառանգության բացման ժամանակը և վայրը, ազգակցական հարաբերությունները կամ կտակի առկայությունը, ժառանգության զանգվածի կազմը և այլն:
    Մինչև ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագիր տալը նոտարը պարզում է նաև ժառագությունում պարտադիր բաժնի իրավունք ունեցող անձանց շրջանակը, եթե այդպիսիք կան՝ նախազգուշացնելով ըստ կտակի ժառանգներին օրինական ժառանգների գոյությունը թաքցնելու համար պատասխանատվության մասին («Նոտարիատի մասին» ՀՀ օրենք, 63 հոդված, 1,2 մաս):
    Ինչպես արդեն նշվեց, նոտարը, նախքան ժառանգության վկայագիր տալը, ստուգում է ժառանգատուի հետ ժառանգի ունեցած ազգակցական կապը, ինչի վերաբերյալ ապացույցները ներկայացնելու պարտականությունը կրում է ժառանգությունն ընդունել ցանկացող անձը: Այս հարցի առնչությամբ պետք է նկատի ունենալ մի կարևոր հանգամանք, որ եթե մեկ կամ մի քանի ժառանգներ զրկված են օրինական ժառանգության իրավունք տվող ազգակցական կապի մասին ապացույցներ ներկայացնելու հնարավորությունից, ապա նրանք կարող են ներառվել ժառանգության իրավունքի վկայագրում՝ մնացած բոլոր ժառանգների գրավոր համաձայնությամբ, իսկ համաձայնության բացակայության դեպքում՝ դատական կարգով:

    Հարց 18. Ի՞նչ է տեղի ունենում, երբ հայտնվում է այն անձը, ում գույքը ժառանգել են դատարանի կողմից նրան մահացած ճանաչելու արդյունքում:
    Ինչպես գիտենք, տվյալ անձի գույքի նկատմամբ ժառանգությունը բացվում է, երբ նա մահանում կամ դատարանի վճռով մահացած է ճանաչվում: Այսինքն՝ քաղաքացուն դատական կարգով մահացած հայտարարելն առաջացնում է այն նույն իրավաբանական հետևանքները, ինչն առաջացնում է քաղաքացու բնական մահը: Հիմնականում, ժառանգության բացվելուց հետո վեցամսյա ժամկետում արդեն լուծվում են ժառանգատուի գույքը ժառանգների կողմից ընդունելու, ժառանգատուի պարտատերերի պահանջները բավարարելու, ժառանգման հետ կապված ծախսերը մարելու հարցերը: Իսկ ի՞նչ է տեղի ունենում, երբ այս բոլոր հարցերը լուծվելուց հետո ի հայտ է գալիս այն անձը, ով դատարանի վճռով մահացած է ճանաչվել: Համաձայն ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 48 հոդվածի՝ մահացած հայտարարված քաղաքացու հայտնվելու կամ նրա գտնվելու վայրը հայտնաբերվելու դեպքում դատարանը վերացնում է նրան մահացած հայտարարելու վերաբերյալ վճիռը: Տվյալ պարագայում շահագրգիռ անձը՝ ժառանգատուն, ով մահացած է ճանաչվել, դիմում է դատարանը, ինչի արդյունքում վերացվում է նրան մահացած ճանաչելու վերաբերյալ դատարանի վճիռը: Փաստորեն, երբ վերացվում է դատարանի վճիռը, վերանում է նաև այն հիմքը, որի հիման վրա առաջացել էր ժառանգման իրավահարաբերությունը:  Օրենքն ասում է՝ անկախ իր հայտնվելու ժամանակից, քաղաքացին իրավունք ունի յուրաքանչյուր անձից հետ պահանջել պահպանված գույքը, որն անհատույց անցել էր այդ անձին՝ քաղաքացուն մահացած ճանաչելուց հետո՝ բացառությամբ դրամական միջոցների և ըստ ներկայացնողի արժեթղթերի  , որոնք անցել են բարեխիղճ տիրապետողին: Միևնույն ժամանակ օրենքը սահմանում է, որ եթե մահացած ճանաչված քաղաքացու գույքը ժառանգման իրավունքով անցել է համայնքին և իրացվել օրենքի պահանջների պահպանմամբ, ապա քաղաքացուն մահացած ճանաչելու մասին վճիռը վերացվելուց հետո նրան է վերադարձվում գույքի իրացումից (վաճառքից) ստացված գումարը:
    Այսպիսով, ինչպես տեսնում ենք, մահացած ճանաչված անձի հայտնվելու դեպքում վերացվում է դատարանի վճիռը՝ անձին մահացած ճանաչելու վերաբերյալ, և նրան ետ է վերադարձվում այլ անձանց փոխանցված գույքը՝ բացառությամբ այն դեպքի, երբ այլ անձանց փոխանցվածը դրամական միջոցներ են կամ ըստ ներկայացման արժեթղթեր:
     
    Հարց 19. Ինչ  է ժառանգության տրանսմիսիան:
    Հաճախ կյանքում պատահում է այնպես, որ ժառանգ հանդիսացող անձը ժառանգատուի մահից հետո, չհասցնելով օրենքով նախատեսված ժամկետներում ընդունել ժառանգությունը, կամ այլ կերպ արտահայտել ժառանգության ընդունման վերաբերյալ իր կամքը, ինքը ևս մահանում է: Տվյալ դեպքում տեղի է ունենում ժառանգության տրանսմիսիա:  Ժառանգության տրանսմիսիան մահանալու պատճառով ժառանգությունը չընդունած ժառանգի՝ ժառանգելու իրավունքի փոխանցումն է ըստ օրենքի նրա ժառանգներին: Ընդ որում ժառանգության տրանսմիսիայի կանոնները կիրառվում են ևԲ ըստ օրենքի, ևԲ ըստ կտակի ժառանգման դեպքերում:
    Բացատրենք օրինակով.

    Քաղաքացի Մելքոնյանի մահից երեք ամիս անց մահանում է նրա կինը՝ քաղաքացի Գրիգորյանը: Ամուսինները չունեն զավակներ: Ժառանգական գույքը ձեռք չի բերվել համատեղ կյանքի ընթացքում, հետևաբար չի համարվում համատեղ սեփականություն և այն սեփականության իրավունքով պատկանում է միայն ամուսնուն: Քանի որ ըստ օրենքի առաջին հերթի ժառանգներ համարվող անձանցից (մահացածի ամուսին, ծնող, զավակ) ժառանգության բացման պահին կենդանի է միայն ժառանգատու Մելքոնյանի կինը, հետևաբար նա էլ հանդիսանում է վերջինիս ժառանգը: Անսպասելի մահվան պատճառով, սակայն, ժառանգատուի կինը չի հասցնում ընդունել ժառանգությունը, սակայն այն հանգամանքը, որ սկզբնապես նա է համարվել ժառանգատու Մելքոնյանի ժառանգը և ժառանգության ընդունումը անհնարին է դարձել անսպասելի մահվան պատճառով, հետևաբար ժառանգության են կանչվում ոչ թե Մելքոնյանի երկրորդ հերթի ժառանգները ( մահացածի քույրերն ու եղբարները)  այլ նրա կնոջ երկրորդ հերթի ժառանգները (կնոջ առաջին հերթի ժառանգները ևս կենդանի չեն): Այսպիսով, քաղաքացի Մելքոնյանի մահից հետո նրա գույքը ժառանգելու իրավունք են ձեռք բերում նրա կնոջ երկրորդ հերթի ժառանգները:

    ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգրքի 1227 հոդվածի երրորդ մասը սահմանում է՝ այն անձինք, որոնց համար ժառանգելու իրավունքն առաջանում է միայն այլ ժառանգների կողմից ժառանգությունը չընդունելու դեպքում, կարող են ժառանգությունը ընդունել օրենքով նախատեսված վեցամսյա ժամկետն ավարտվելու օրվանից հետո երեք ամսվա ընթացքում:
    Այսինքն՝ մեր կողմից բերված օրինակում քաղաքացի Մելքոնյանի կնոջ ժառանգները ժառանգությունն ընդունելու վերաբերյալ նոտարական գրասենյակ դիմում կարող են ներկայացնել քաղաքացի Մելքոնյանի մահվան օրվանից վեց ամիսը լրանալուց հետո 3 ամսվա ընթացքում:
    Պետք է նկատի ունենալ, որ եթե ժառանգությունը ընդունել չհասցրած ժառանգը  պարտադիր բաժնի իրավունք ունեցող ժառանգն է, ապա նրա մահվան դեպքում ժառանգության տրանսմիսիայի կանոնները չեն կիրառվում, պարտադիր բաժնի իրավունքը չի փոխանցվում:

    Հարց 20. Ո՞րն է ժառանգության տրանսմիսիայի և ներկայացման իրավունքով գույքը ժառանգելու տարբերությունը:
    Գործնականում շատ կարևոր է հստակ սահմանազատել, թե ո՞ր դեպքում է գույքի ժառանգումը տեղի ունենում ժառանգության տրանսմիսիայի և որ դեպքում՝ ներկայացման իրավունքով ժառանգելու կանոններով:
•    Ներկայացման իրավունքով ժառանգումը տեղի է ունենում միայն ըստ օրենքի ժառանգման դեպքում, իսկ ժառանգության տրանսմիսիայի կանոնները կիրառվում են ինչպես ըստ օրենքի, այնպես էլ ըստ կտակի ժառանգման դեպքում:
•    Ներկայացման իրավունքով ժառանգման դեպքում ժառանգը պետք է մահացած լինի նախքան ժառանգատուի մահանալը, այսինքն՝ ժառանգության բացման պահին օրենքի ուժով ժառանգելու իրավունք ունեցող անձը պետք է մահացած լինի, իսկ տրանսմիսիայի դեպքում ժառանգը մահանում է ժառանգատուի մահից հետո, և նրա կողմից վեցամսյա ժամկետում ժառանգությունը ընդունել չհասցնելու պատճառով է, որ նրա ժառանգելու իրավունքը փոխանցվում է իր ժառանգներին:
•    օրենքով սահմանափակված է այն անձանց շրջանակը, ովքեր ներկայացման իրավունքով ժառանգելու իրավունք ունեն (դրանք են ժառանգատուի թոռները, ժառանգատուի քույրերի ու եղբայրների զավակները, ժառանգատուի հորաքույրների, մորաքույրների, հորեղբայրների, մորեղբայրների զավակները), մինչդեռ տրանսմիսիայի դեպքում ցանկացած պարագայում ժառանգում են նրա ժառանգները, ընդհուպ մինչև չորրորդ հերթի ժառանգները, եթե բացակայում են առաջին երեք հերթի բոլոր ժառանգները:
•    Ներկայացման իրավունքով ժառանգելու դեպքում անձը ժառանգած գույքի սահմաններում պատասխանատվություն չի կրում այն անձի պարտավորությունների համար, ում փոխարեն ինքը ժառանգել է, նա ստացված գույքի սահմաններում պարտասխանատվություն է կրում միայն այն անձի պարտավորությունների համար, ումից գույքը ժառանգել է:
Բացատրենք օրինակով:
    Քաղաքացի Կարապետյանն ունի կին և մեկ որդի: Նախքան Կարապետյանի մահը, ավտովթարից մահանում է նրա որդին, որն ամուսնացած էր և ուներ քսանամյա դուստր՝ Սաթենիկը: Համաձայն ՀՀ Քաղ. օր-ի 1216    հոդվածի՝ առաջին հերթի ժառանգներ են ժառանգատուի երեխաները, ամուսինը և ծնողները: Ինչպես տեսնում ենք, Կարապետյանի կինը հանդիսանում է առաջին հերթի ժառանգ: Նույն հոդվածի ուժով ներկայացման իրավունքով առաջին հերթի ժառանգ է հանդիսանում նաև նրա մահացած որդու դուստրը: Տվյալ պարագայում Կարապետյանի թոռը ժառանգում է նրա մահացած հոր փոխարեն (ստանում է ժառանգական գույքի 1/2 մասը) և, փաստորեն, ժառանգությամբ նրան անցած գույքի սահմաններում Սաթենիկը պարտավորություն է կրում միայն ժառանգատուի (իր պապի) պարտավորությունների համար: Տվյալ պարագայում Սաթենիկը իր հոր կենդանության օրոք ունեցած պարտավորությունների համար պատասխանատվություն չի կրում:

    Այժմ նույն օրինակով բացատրենք, թե ինչ իրավական հետևանքներ կառաջանային, եթե ժառանգումը կատարվեր ժառանգական տրանսմիսիայի կարգով:

    Ժառանգական տրանսմիսիայի կանոնները կկիրառվեին, եթե քաղաքացի Կարապետյանի որդին ավտովթարի ենթարկվեր և մահանար Կարապետյանի մահից հետո՝ նախքան վեցամսյա ժամկետում ժառանգությունն ընդունելը: Տվյալ դեպքում, ժառանգությունը ընդունել չհասցրած Կարապետյանի որդու բաժինը ժառանգելու իրավունք են ստանում ոչ միայն որդու դուստրը, այլև ըստ օրենքի ժառանգ հանդիսացող նրա կինը և մայրը: Տվյալ օրինակում, Կարապետյանին պատկանող ժառանգական գույքի բաժինը ժառանգելու իրավունք է ստանում Կարապետյանի կինը (որպես նրա առաջին հերթի ժառանգ), իսկ առաջին հերթի ժառանգ հանդիսացող նրա ավագ որդու բաժինը, որը դարձյալ կազմում է , տրանսմիսիայի կիրառմամբ ժառանգելու իրավունք են ձեռք բերում ավտովթարից մահացած որդու առաջին հերթի ժառանգները (դուստրը՝ Սաթենիկը, կինը և մայրը): Արդյունքում Ժառանգատու Կարապետյանի կինը որպես նրա առաջին հերթի ժառանգ ստանում է իր 1/2 բաժինը, նաև մահացած որդու բաժնի 1/3-ը:
    Հարկ է նշել մի կարևոր հանգամանք ևս, որ Կարապետյանի մահացած որդու ժառանգները իրենց ձեռք բերված գույքի սահմաններում պարտավորություն են կրում ոչ միայն Կարապետյանի, այլև նրա որդու պարտավորությունների համար:

    Ինչպես տեսնում ենք, երկու օրինակներում փոփոխվում են.
    1.ժառանգների շրջանակը (առաջին դեպքում ժառանգելու իրավունք ունեին միայն Կարապետյանի կինը և թոռը, երկրորդ դեպքում դրանց շրջանակը մեծանում է՝ Կարապետյանի կինը, որդու կինը, որդու դուստրը),
    2.ժառանգների մասնաբաժինը (առաջին դեպքում Կարապետյանի կինը և թոռը ժառանգում էին հավասար չափերով՝ զ-ով, իսկ երկրորդ դեպքում՝ մեծանում է Կարապետյանի կնոջ մասնաբաժինը, փոքրանում նրա թոռան բաժինը, և Կարապետյանի գույքի 1/3-ի չափով էլ ժառանգելու իրավունք է ձեռք բերում Կարապետյանի հարսը):
    3. Ժառանգատուի պարտականությունների ծավալը (առաջին դեպքում Կարապետյանի թոռը պապից ստացված գույքի արժեքի սահմաններում  պատասխանատվություն է կրում միայն Կարապետյանի պարտավորությունների համար, երկրորդ դեպքում Կարապետյանի մահացած որդու բաժինը ժառանգած նրա մայրը, կինը, դուստրը պատասխանատվություն են կրում ոչ միայն Կարապետյանի, այլև այն անձի պարտավորությունների համար (Կարապետյանի մահացած որդու), ում ժառանգության իրավունքը իրենց է փոխանցվել:

    Հարց 21. Ինչպե՞ս վարվել այն դեպքերում, երբ պարտապան հանդիսացող անձը մահանում է:
    Իր պարտապանի մահվան մասին իմանալուն պես պարտատերն իրավունք ունի օրենքում նշված անձանց գրավոր ներկայացնելու իր պահանջները: Պարտատերերը իրենց գույքային պահանջները կարող են ներկայացնել ժառանգության բացման պահից սկսած: ՀՀ Քաղաքացիական օրենսդրությունը սահմանում է, որ ժառանգատուի պարտատերն իրավունք ունի ժառանգության բացման օրվանից հետո վեց ամսվա ընթացքում ներկայացնել իրենց պահանջները (ՀՀ քաղ. օր. 1243 հոդվ.): Նշենք, որ այդ ժամկետի բացթողնումը հանգեցնում է պարտատերերի իրավունքների կորստի:
Քանի որ ժառանգման կարգով փոխանցվում են ժառանգատուի ոչ միայն իրավունքները, այլև պարտականությունները, ապա պարտատիրոջ պահանջները ժամանակին ներկայացնելն ունի կարևոր նշանակություն: Տվյալ դեպքում պարտատերերի կողմից ներկայացված պահանջները կդիտվեն որպես պարտապանի պարտավորություն և կմտնեն ժառանգության զանգվածի մեջ: Պահանջները, մինչև ժառանգների կողմից ժառանգության իրավունքի վկայագիր ստանալը, կարող են ներկայացվել ժառանգությունն ընդունած ժառանգներին կամ կտակակատարին, իսկ նշված անձանց բացակայության դեպքում՝ ժառանգության բացման վայրի նոտարին:

    Հարց 22. Ժառանգները ո՞ր պահից սկսած են պարտավորվում բավարարել պարտատերերի պահանջները և ի՞նչ չափով:
Ժառանգատուի պարտատերերի պահանջները կարող են բավարարվել ժառանգության բացման օրվանից հետո վեց ամիս անց, քանի որ այդ ժամկետի ավարտին է պարզ դառնում.
1.    ժառանգությունն ընդունած ժառանգների շրջանակը,
2.    պարտատերերի քանակը և նրանց ներկայացրած պահանջների ծավալը:
    Այն դեպքում, երբ ժառանգությունն ընդունվում է մեկ անձի կողմից, հենց նա էլ պարտավորվում է միայնակ բավարարել պարտատերերի ներկայացրած գույքային պահանջները: Սակայն, հաճախ ժառանգությունն ընդունած ժառանգների թիվը լինում է երկու կամ ավելի: Նման պարագայում, համաձայն ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգրքի 1244 հոդվածի՝ իրենց անցած ժառանգության արժեքի սահմաններում ժառանգները ժառանգատուի պարտատերերի հանդեպ համապարտ պատասխանատվություն են կրում: Պարտապանների համապարտ պարտականությունը նշանակում է, որ պարտատերն իրավունք ունի, ինչպես բոլոր պարտատերերից համատեղ, այնպես էլ յուրաքանչյուրից պահանջել կատարելու պարտավորությունն ինչպես լրիվ, այնպես էլ պարտքի մի մասով: Ընդ որում, համապարտ պարտապաններից մեկից լրիվ բավարարում չստացած պարտատերն իրավունք ունի չստացած մասը պահանջել մյուս համապարտ պարտապաններից:
    Պետք է նկատի ունենալ, որ ժառանգը  ժառանգատուի պարտավորությունների համար պատասխանատու է միայն ստացած ժառանգության արժեքի սահմաններում:
Եթե ժառանգատուի պարտքերը գերազանցում են ժառանգներին անցած գույքի արժեքը, ապա ժառանգները պատասխանատու չեն իրենց անցած գույքի արժեքը գերազանցող պարտավորության մասով:

         
    Հարց 23. Արդյո՞ք ժառանգը չի կարող ժառանգությունն ընդունած համարվել օրենքով նախատեսված վեցամսյա ժամկետը բաց թողնելու դեպքում:
    ՀՀ քաղաքացիական օրենսդրությունը հնարավոր է համարում ժառանգության ընդունումը նաև օրենքով սահմանված վեցամսյա ժամկետը բաց թողնելուց հետ: Համաձայն ՀՀ քաղ. օր 1226 հոդվածի 3-րդ մասի, եթե այլ բան ապացուցված չէ, ապա ժառանգությունը ժառանգի կողմից ընդունված է համարվում, երբ նա սկսում է փաստացի տիրապետել կամ կառավարել ժառանգված գույքը՝ ներառյալ դեպքերում, երբ ժառանգը՝
1.միջոցներ է ձեռնարկել գույքը պահպանելու և այն երրորդ անձանց ոտնձգություններից կամ հավակնություններից պաշտպանելու համար,
2. իր հաշվին կատարել է գույքը պահպանելու ծախսերը,
3.իր հաշվից վճարել է ժառանգատուի պարտքերը կամ երրորդ անձանցից ստացել է ժառանգատուին հասանելիք գումարները:
    Այսպիսով, օրենքը հնարավոր է համարում ժառանգության ընդունումը գույքը փաստացի տիրապետելու միջոցով՝ թեկուզև առանց օրենքով սահմանված վեցամսյա ժամկետում դրան իրավական ամրագրում տալու: Այսինքն, այս կանոնը վերաբերում է բացառապես նրանց, ովքեր փաստացի տիրապետում են ժառանգական գույքին, հակառակ դեպքում վեցամսյա ժամկետի բացթողնումը, ինչպես արդեն նշվել է, հավասարեցվում է ժառանգությունը չընդունելուն:

     Հարց 24. Հնարավո՞ր է ժառանգությունն ընդունել սահմանված ժամկետի ավարտից հետո:
    Օրենքը, ինչպես բազմիցս նշվել է սույն աշխատանքում, ժառանգության ընդունման համար սահմանել է վեցամսյա ժամկետ, ինչը բաց թողնելու դեպքում ժառանգը համարվում է ժառանգությունը չընդունած: Սակայն «Նոտարիատի մասին» օրենքի 62-րդ հոդվածը  հնարավոր է համարում ժառանգության ընդունումը սահմանված ժամկետը բաց թողնելու պարագայում, եթե առկա է ժառանգությունն ընդունած մյուս բոլոր ժառանգների գրավոր համաձայնությունը: Ժառանգների նման համաձայնությունը հիմք է նոտարի՝ նախկինում տված ժառանգության վկայագիրը չեղյալ համարելու և նոր վկայագիր տալու համար:
    Ասվածից հետևում է, որ վեցամսյա ժամկետը բաց թողնելու պարագայում ժառանգությունը չընդունած անձը կարող է ընդունել ժառանգությունը, եթե առկա է նույն հերթի գոնե մեկ ժառանգ, որը վեցամսյա ժամկետում ընդունել է ժառանգությունը և տալիս է իր գրավոր համաձայնությունը՝ ժառանգությունը չընդունած ժառանգի կողմից այն ընդունելու կապակցությամբ: Հակառակ դեպքում ժառանգման են հրավիրվում մյուս հերթի ժառանգները, իսկ դրանց բացակայության դեպքում, կամ եթե ժառանգությունը չընդունվի օրենքով նախատեսված չորս հերթի ժառանգներից և ոչ մեկի կողմից, գույքը կդիտվի անժառանգ գույք և կտնօրինվի ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգրքի 1224 հոդված կանոններով :
    Պետք է նկատի ունենալ, որ ժառանգությունը չընդունած ժառանգի կողմից այն ընդունելու համար պահանջվում է ժառանգությունն ընդունած բոլոր ժառանգների գրավոր համաձայնությունը: Օրենքի նշված պահանջը տրամաբանական է, քանի որ ժառանգությունը չընդուանծ ժառանգի կողմից ժառանգության իր բաժինը ընդունելու դեպքում արդեն իսկ փոխվում է այն սահմանված ժամկետում ընդունած ժառանգների մասնաբաժինը (այն նվազում է): Այդ պատճառով, եթե ժառանգությունն ընդունած ժառանգներից թեկուզ և մեկը  չի տալիս իր համաձայնությունը, ապա վեցամսյա ժամկետը բաց թողած անձը զրկվում է այն ընդունելու իր իրավունքից: Խոսքը չի վերաբերում այն դեպքերին, երբ առկա են ժամկետի բացթողումը հարգելի ճանաչելու հանգամանքներ, որի դեպքում բաց թողնված ժամկետը վերականգնվում է և տեղի է ունենում ժառանգության զանգվածի վերաբաշխում:
                   
    Հարց 25.  Ազատազրկման վայրերում կամ հոգեբուժական հիվանդանոցում գտնվողները ինչպե՞ս կարող են ժառանգել գույքը:
    Այն անձինք, որոնք գտնվում են անազատության մեջ կամ հարկադիր բուժում են  ստանում հիվանդանոցային պայմաններում, շարունակում են պահպանել ժառանգման իրենց իրավունքը և, հետևաբար, խնդիր է առաջանում նրանց կողմից սահմանված վեցամսյա ժամկետում ժառանգությունն ընդունելու կապակցությամբ: Հայաստանի Հանրապետության Քաղաքացիական օրենսգրքի 1226 հոդվածի երկրորդ մասը սահմանում է՝ «ժառանգության ընդունումը ներկայացուցչի միջոցով հնարավոր է, եթե լիազորագրում հատուկ նշված է այն ընդունելու լիազորությունը»:
    Այսինքն՝ կալանավորվածները կամ ազատազրկման վայրերում իրենց պատիժը կրող քաղաքացիները կարող են ժառանգական գույքում իրենց հասանելիք բաժինն ընդունել այլ անձի (ներկայացուցչի) միջոցով՝ վերջինիս համապատասխան լիազորագիր տալու պայմանով:
    Ինչ վերաբերում է այն քաղաքացիներին, որոնք ժառանգության բացման պահին գտնվում են  հոգեբուժական հիվանդանոցում, ժառանգական գույքում իրենց բաժինը կարող են ընդունել իրենց խնամակալների  միջոցով : Հիվանդի նկատմամբ խնամակալությունը սահմանվում է դատական կարգով: Այն դեպքում, երբ հոգեբուժական հիվանդանոցում բուժվող անձի նկատմամբ դատական կարգով խնամակալություն սահմանված չէ (այսինքն՝ հիվանդը չունի խնամակալ), ապա օրենքով սահմանված վեցամսյա ժամկետը բաց թողնելու դեպքում դատարան հայց ներկայացնելու միջոցով կարող է հարգելի համարվել ժառանգի՝ հիվանդանոցում գտնվելու հանգամանքը և հնարավորություն տալ ժառանգելու գույքը:

    Հարց 26. Ինչպե՞ս է կատարվում ժառանգության ընդունումը անչափահասների կողմից:
     Համաձայն ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգրքի հոդված 24-ի առաջին կետի՝ իր գործողություններով քաղաքացիական իրավունքներ ձեռք բերելու և իրականացնելու, իր համար քաղաքացիական պարտականություններ ստեղծելու ու դրանք կատարելու՝ քաղաքացու ունակությունը (քաղաքացիական գործունակություն) լրիվ ծավալով ծագում է չափահաս, այսինքն՝ տանութ տարեկան դառնալու պահից:
     Համաձայն ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգրքի 29-րդ հոդվածի առաջին մասի՝ տասնչորս տարեկան չդարձած անչափահասների (փոքրահասակների) փոխարեն գործարքները նրանց անունից կարող են կնքել միայն նրանց ծնողները, որդեգրողները կամ խնամակալները:
    Միևնույն ժամանակ օրենքի 30 հոդվածը իրավունք է վերապահում տասնչորսից մինչև տասնութ տարեկան անչափահասներին ծնողների, որդեգրողների կամ հոգաբարձուի գրավոր համաձայնությամբ գործարքներ կնքնել անձամբ: Հետևաբար, մինչև տասնչորս տարեկան երեխաների կողմից ժառանգության ընդունումը կատարվում է իրենց օրինական ներկայացուցիչների՝ ծնողների, որդեգրողների կամ խնամակալի կողմից: Միևնույն ժամանակ, ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգրքի 1238 հոդվածը, անչափահասների շահերի պաշտպանության անհրաժեշտությունը հաշվի առնելով, պարտադիր է համարում խնամակալության և հոգաբարձության մարմինների ներկայացուցչի մասնակցությունը ժառանգության բաժանման վերաբերյալ համաձայնությունը կազմելուն կամ ժառանգությունը բաժանելու վերաբերյալ գործի դատաքննությանը:

    Հարց 27.  Արդյո՞ք ժառանգը կարող է հրաժարվել ժառանգությունից:
    Ժառանգության բացման պահից սկսած վեցամսյա ժամկետում ժառանգը ոչ միայն կարող է ընդունել ժառանգությունն ու ի հավաստում դրա ստանալ ժառանգության վկայագիր, այլև հրաժարվել ժառանգությունից: Ժառանգությունից հրաժարվելու վերաբերյալ իր կամքն արտահայտելիս ժառանգը պետք է նոտարական գրասենյակ ներկայացնի գրավոր դիմում: Դիմումը պետք է ներկայացվի անձամբ, իսկ այդ հնարավոր չլինելու դեպքում նրա ստորագրությունը պետք է հաստատված լինի նոտարի կամ նոտարական գործողություններ կատարելու լիազորություն ունեցող պաշտոնատար անձի կողմից : Ժառանգությունից հրաժարվել կարող են ինչպես ըստ օրենքի, այնպես էլ ըստ կտակի ժառանգները:
    Միևնույն ժամանակ պետք է նշել, որ օրենքը թույլ է տալիս ժառանգությունից հրաժարվել հօգուտ կոնկրետ անձի: Համաձայն ՀՀ Քաղ. օր. 1231 հոդվածի՝ ժառանգությունից հրաժարվելու դեպքում ժառանգն իրավունք ունի նշել, որ ինքը դրանից հրաժարվում է հօգուտ ըստ կտակի կամ ըստ օրենքի ցանկացած հերթի ժառանգների, ներառյալ նրանց, ովքեր ժառանգում են ներկայացման իրավունքով:
Ասվածից հետևում է, որ ժառանգը կարող է հրաժարվել ժառանգության իր բաժնից հօգուտ՝
1.    ըստ օրենքի ժառանգների՝ անկախ այն հանգամանքի, թե այն անձը, ում օգտին հրաժարվում է ժառանգը, ըստ օրենքի որ հերթի ժառանգ է,
2.    ըստ կտակի ժառանգների,
3.    Հայաստանի հանրապետության, համայնքների:
Միևնույն ժամանակ, ժառանգը չի կարող ժառանգությունից հրաժարվել հօգուտ՝
1.    անարժան ժառանգների,
2.    այն անձանց, ովքեր զրկվել են ժառանգությունից ժառանգատուի կտակի համաձայն,
3.    կամ հօգուտ այն անձանց, ովքեր ժառանգ չեն:
    Այն դեպքերում, երբ ժառանգն անգործունակ է կամ անչափահաս, ապա իր ժառանգման իրավունքից հրաժարվելու համար պահանջվում է խնամակալության կամ հոգաբարձության մարմնի համաձայնությունը:
    Կարևոր է նկատի ունենալ այն հանգամանքը, որ եթե ժառանգն արդեն հայտնել է ժառանգությունից հրաժարվելու վերաբերյալ իր մտադրությունը, ապա նա այլևս չի կարող վերացնել իր հրաժարումը կամ այն ետ վերցնել:
    Միևնույն ժամանակ չի թույլատրվում ժառանգությունից հրաժարվել վերապահումներով կամ պայմանով: Ժառանգը չի կարող նաև ժառանգությունն ընդունել գույքի մի մասի նկատմամբ, կամ հրաժարվել ժառանգական գույքի մի մասից, քանի որ ժառանգական զանգվածը դիտվում է որպես մեկ ամբողջություն: Այստեղից հետևում է, որ ժառանգը ժառանգությունը կամ պետք է ընդունի ամբողջությամբ, կամ պարզապես հրաժարվի դրանից:    
    Ժառանգությունից հրաժարվել կարող է ոչ միայն այն ժառանգը, ով ժառանգելու իրավունք ունի, այլ այն ժառանգը, ում օգտին մյուս ժառանգը (ժառանգները) հրաժարվել է:

    Հարց 28. Ի՞նչ տարբերություն կա ժառանգությունը չընդունելու և ժառանգությունից հրաժարվելու մեջ և որո՞նք են դրանց իրավական հետևանքները:
    Այն դեպքում, երբ ժառանգության բացման օրվանից հետո վեցամսյա ժամկետում ժառանգը նոտարական մարմիններին գրավոր ձևով չի հայտնում  ժառանգությունն ընդունելու կամ դրանից հրաժարվելու վերաբերյալ իր մտադրությունը, օրենքով սահմանված ժամկետի ավարտից հետո տվյալ ժառանգը համարվում է ժառանգությունը չընդունած: Ժառանգությունը չընդունելը ժառանգությունից հրաժարվելուց տարբերվում է նրանով, որ առաջին դեպքում անձը անտարբեր վերաբերմունք է դրսևորում գույքը ժառանգելու իր իրավունքի նկատմամբ: Ժառանգությունը չընդունելն արտահայտվում է անգործությամբ: Ինչ վերաբերում է ժառանգությունից հրաժարվելուն, ապա դա կատարվում է ակտիվ գործողություններով, մասնավորապես՝ նոտարական գրասենյակին դիմում տալու միջոցով:
    Այն դեպքում, երբ ժառանգը հրաժարվում է ժառանգությունից, առանց նշելու, թե ում օգտին է հրաժարվում, առաջացնում է այն նույն հետևանքները, որոնք առաջանում են ժառանգությունը չընդունելիս: Այսինքն՝ երկու դեպքում էլ անձը չի ժառանգում ժառանգական գույքում իրեն հասանելիք բաժինը: Այս դեպում ժառանգությունը չընդունած ժառանգի բաժինն ըստ էության մնում է ժառանգական զանգվածում, և այն հավասար բաժիններով անցնում է մյուս ժառանգներին: Առաջացող հետևանքների առումով ժառանգությունը չընդունելու և դրանից հրաժարվելու միջև տարբերությունն այն է, որ ժառանգությունից հրաժարվելու դեպքում, երբ համապատասխան դիմում է ներկայացվում նոտարական մարմիններին, ժառանգը կարող է նրանում նշել, որ ժառանգությունից հրաժարվում է հօգուտ այս կամ այն ժառանգի: Այս տեսանկյունից ժառանգությունը չընդունելը և ժառանգությունից հրաժարվելը իրենց առաջացրած հետևանքներով էականորեն տարբերվում են:
    

Ժառանգումն ըստ օրենքի

    Հարց 29. Ե՞րբ է ժառանգությունը կատարվում ըստ օրենքի:
ՀՀ-ում ժառանգումը տեղի է ունենում ըստ օրենքի կամ ըստ կտակի ժառանգման կանոններով:
    Ըստ օրենքի ժառանգում տեղի է ունենում, երբ՝
•    ժառանգատուն կտակ չի թողել,
•    ըստ կտակի բոլոր ժառանգները հրաժարվել են ժառանգությունից,
•    ըստ կտակի ժառանգը մահացել է ժառանգատուից առաջ և չկան ենթանշանակված ժառանգներ,
•    կտակը կազմվել է գույքի մի մասի նկատմամբ, իսկ մնացած մասի ժառանգությունը կատարվում է ըստ օրենքի ժառանգման կանոններով,
•    կտակն ամբողջությամբ կամ դրա մի մասով ճանաչվել է անվավեր:
•    կտակում նշված է՝ ժառագման իրավունքից զրկել որոշ ժառանգների, առանց հիշատակելու մյուս ժառանգներին, որոնք դրանով իսկ կարող են ժառանգել ըստ օրենքի:
    Այն դեպքում, երբ առկա է նշված պայմաններից որևէ մեկը, ինչպես նաև առկա է օրենքով նախատեսված ըստ օրենքի ժառանգների չորս հերթերից որևէ մեկում նշված անձանցից մեկը, գույքի ժառանգումը կատարվում է ըստ օրենքի ժառանգման կանոններով:  

    Հարց 30. Արդյոք ժառանգություն հասած անշարժ գույքում որևէ անձի բնակօգտագործման իրավունքի գրանցումը առաջացնում է ժառանգման իրավունք:
    Քաղաքացիներից հաճախ կարելի է լսել հետևյալ մտավախությունը՝ «մեր ազգականը գրանցված է մեր տանը, հետևաբար նա գույքից կարող է բաժին ստանալ՝ ժառանգության կարգով» կամ «ինչպե՞ս կարող է քույրս լինել ժառանգ, եթե նա ամուսնացել է և վաղուց դուրս եկել գրանցումից»:
    Նշենք, որ բնակչության շրջանում «գրանցում» ասվածը տվյալ անշարժ գույքի վերաբերյալ բնակօգտագործման իրավունքն է: Քչերը գիտեն, թե ինչ է դա իրենից ներկայացնում:
    Բնակօգտագործման իրավունքը նախատեսված է ՀՀ Քաղ. օր. 225 հոդվածով, համաձայն որի՝ անձի բնակելի տարածության օգտագործման իրավունքը ուրիշի սեփականություն հանդիսացող բնակելի տարածությունում բնակվելու իրավունքն է: Տվյալ անշարժ գույքի նկատմամբ բնակօգտագործման իրավունքի առկայությունը տվյալ անձի համար հետագայում գույքը ժառանգելու ոչ մի իրավունք չի առաջացնում: Օրենքով հստակ նշված է այն անձաց շրջանակը, ովքեր ժառանգներ լինելու իրավունք ունեն՝ կտակի բացակայության դեպքում: Դրանք մահացած սեփականատիրոջ ամենամոտ հարազատներն են: Եվ համապատասխանաբար, այն անձինք, ովքեր ներառված են ըստ օրենքի ժառանգների օրենքով նախատեսված ցանկում և զրկված չեն ժառանգության իրավունքից, միևնույն է, պահպանում են ժառանգման իրավունքը՝ անկախ այն հանգամանքից՝ նրանք տվյալ գույքի նկատմամբ գրանցված բնակօգտագործման իրավունք ունե՞ն, թե ոչ: Այսինքն՝ հաշվառումը (գրանցումը) ժառանգման իրավունքի հետ որևէ կերպով չի առնչվում:

    Հարց 31.  Արդյո՞ք արտաամուսնական կապերից ծնված երեխաները հանդիսանում են ժառանգներ:
    Երեխաները հանդիսանում են ըստ օրենքի առաջին հերթի ժառանգներ՝ անկախ այն հանգամանքից նրանք ծնվել են գրանցված ամուսնությունից, թե արտաամուսնական կապերից: Երեխայի ժառանգման հարցի վրա որևէ բացասական ազդեցություն չունի նաև նրա ծնողների ամուսնությունն անվավեր ճանաչելու հանգամանքը: Արտաամուսնական կապերից ծնված երեխան միշտ էլ իր մոր մահից հետո ժառանգելու իրավունք ունի, իսկ ինչ վերաբերում է հոր մահից հետո երեխայի ժառանգմանը, ապա տվյալ դեպքում անհրաժեշտ է, որպեսզի հայրությունը հաստատված լինի օրենքով նախատեսված կարգով: Արտաամուսնական կապերից ծնված երեխայի հայրությունը հաստատվում է.
    1. ծնողների համատեղ դիմումի հիման վրա երեխայի հոր վերաբերյալ Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման մարմինների (ԶԱԳՍ-ի մարմիններ) կողմից,
    2.  դատական կարգով,
    3. երեխայի մոր հայտարարության հիման վրա երեխայի ծննդյան վկայականում արված գրանցման հիման վրա:
Ինչպես տեսնում ենք, երեխաների կողմից ծնողներին պատկանող գույքը ժառանգելու համար հաշվի է առնվում արյունակցական կապը, այսինքն՝ տվյալ անձից երեխայի սերման հանգամանքը, որն, իհարկե, հաստատված է օրենքով սահմանված կարգով:

    Հարց 32. Արդյո՞ք ժառանգելու իրավունք ունեն մահացածի խորթ զավակները:
    Նախքան նշված հարցին անդրադառնալը, պարզենք, թե ովքեր են համարվում խորթ զավակներ և խորթ ծնողներ: Խորթ զավակ է համարվում այն անձը, որ ծնվել է քաղաքացու ամուսնու (կնոջ) նախորդ ամուսնությունից, որն ապրել է իր հետ համատեղ, նույն հարկի տակ, և ում դաստիարակությամբ զբաղվել է ինքը:
    Խորթ զավակները խորթ հոր և խորթ մոր մահից հետո չեն ժառանգում: Խորթ հայրն ու մայրն էլ իրենց հերթին ըստ օրենքի ժառանգ չեն համարվում իրենց խորթ զավակների մահից հետո: Նրանք կարող են ըստ օրենքի ժառանգ լինել, եթե որպես անաշխատունակներ մահացածի խնամքի տակ են գտնվել նրա մահվանից առաջ ոչ պակաս, քան մեկ տարի:
    Փաստորեն, խորթ ծնողի և խորթ զավակի մեջ բացակայում է արյունակցական կապը, ինչը և բացառում է նրանց կողմից գույքը ժառանգելու հնարավորությունը:
 Նկատի պետք է ունենալ, որ այստեղ խորթ լինելը կիրառվում է այն դեպքում, եթե տեղի չի ունեցել որդեգրում:

    Հարց 33. Արդյո՞ք ժառանգելու իրավունք ունեն որդեգրողներն ու որդեգրվածները:
    Համաձայն ՀՀ Ընտանեկան օրենսգրքի 126 հոդվածի առաջին մասի՝ որդեգրված երեխաներն ու նրանց սերունդը որդեգրողների և նրանց ազգականների նկատմամբ, իսկ որդեգրողներն ու նրանց ազգականները որդեգրված երեխաների ու նրանց սերնդի նկատմամբ իրենց անձնական ոչ գույքային ու գույքային իրավունքներով ու պարտականություններով հավասարեցվում են ծագումով ազգականներին: Այսինքն, որդեգրողի մահից հետո որդեգրվածները ժառանգատուի հարազատ զավակների հետ հավասար պայմաններով հրավիրվում են որպես ժառանգներ:
    Միևնույն ժամանակ պետք է նշել, որ որդեգրման պահից որդեգրվածներն իրենց ծնողների (ազգականների) նկատմամբ կորցնում են անձնական ոչ գույքային և գույքային իրավունքները և ազատվում պարտականություններից: Այսինքն, որդեգրման դեպքում, որդեգրվածը կորցնում է իր ֆիզիոլոգիական ծնողների գույքը ժառանգելու իրավունքը: Ֆիզիոլոգիական ծնողներն էլ իրենց հերթին չեն կարող ժառանգել վերջինիս գույքը:
Սակայն պետք է նշել, որ ՀՀ Ընտանեկան օրենսգիրքը սահմանում է նորմ, համաձայն որի   երեխային մեկ անձի կողմից որդեգրելիս անձնական ոչ գույքային և գույքային իրավունքներն ու պարտականությունները կարող են պահպանվել մոր ցանկությամբ, եթե որդեգրողը տղամարդ է, կամ հոր ցանկությամբ, եթե որդեգրողը կին է: Փաստորեն, այս դեպքում այն ծնողը, որի ցանկությամբ պահպանվել են իր երեխայի նկատմամբ անձնական ոչ գույքային և գույքային իրավունքներն ու պարտականությունները, հանդիսանում է ժառանգ և, համապատասխանաբար, երեխան ևս հանդիսանում է տվյալ ծնողի ժառանգը:
    Բացատրենք օրինակով.

Տասներկուամյա Զ-ի ֆիզիոլոգիական ծնողներն են Վ-ն և Տ-ն, որոնք իրենց երեխային հանձնել են մանկատան խնամքին, երբ վերջինս եղել է ութ տարեկան: Երեխային տարիներ անց որդեգրում է քաղաքացի Մ-ն: Քանի որ երեխան որդեգրվում է մի անձի կողմից, որն էլ տղամարդ է, օրենքը հնարավորություն է տալիս երեխայի ֆիզիոլոգիական մորը համձայնության առկայության պարագայում պահպանելու իր որդու նկատմամբ գույքային և անձնական ոչ գույքային իրավունքները և պարտականությունները: Նման համաձայնության առկայության և որդեգրման փաստի վերաբերյալ դատարանի վճռում համապատասխանաբար ամրագրման պարագայում երեխայի ֆիզիոլոգիական մայրը պահպանում է հետագայում իր որդու, իսկ որդին էլ՝ իր մոր ժառանգը լինելու իրավունքը:
Այն դեպքում, երբ երեխան որդեգրվեր որևէ կնոջ կողմից, երեխայի հետ գույքային և անձնական ոչ գույքային իրվունքները պահպանելու հնարավորություն կընձեռնվեր երեխայի ֆիզիոլոգիական հորը:

Պետք է նաև նշել, որ որդեգրված երեխայի հարաբերությունները ծնողներից մեկի կամ մահացած ծնողի ազգականների հետ պահպանելու մասին նշվում է երեխային որդեգրելու մասին դատարանի վճռի մեջ, ինչն էլ հետագայում հիմք է ծառայում ժառանգության ընդունման համար, այլապես, որդեգրման փաստն արդեն իսկ վկայում է երեխայի և ֆիզիոլոգիական ծնողների միջև գույքային և անձնական ոչ գույքային իրավունքների և պարտականությունների դադարման մասին:

     
    Հարց 34. Ըստ օրենքի առաջին հերթի ժառանգների շարքին է դասվում նաև ժառանգատուի ամուսինը. արդյո՞ք ամուսին հասկացության մեջ մտնում է նաև ժառանգատուի հետ փաստական ամուսնական կապերի մեջ գտնվող անձը:
    Այս հարցը թերևս բնակչության շրջանում ամենահաճախակի քննարկվող խնդիրներից է: Բանն այն է, որ Հայաստանի Հանրապետությունունը ճանաչում է միայն Քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման մարմիններում գրանցված ամուսնությունը (ՀՀ Ընտանեկան օրենսգիրք, հոդված 1, 2-րդ մաս): Մահացածի հետ փաստական ամուսնական կապերի մեջ գտնված անձը, անկախ այդ կապերի տևողությունից, փաստական ամուսնական կապերի ընթացքում երեխաներ ծնած լինելու հանգամանքից, ամուսնու կարգավիճակով մահացածի գույքը ժառանգելու իրավունք չունի: Նույն ձևով նախկինում թեև գրանցված, սակայն դատարանի կողմից անվավեր ճանաչված ամուսնությունը ևս նախկին ամուսինների միջև ժառանգման իրավունք չի առաջացնում:
    Գրանցված ամուսնության պարագայում, թեկուզև ամուսիններն ապրել են տարբեր բնակավայրերում (երկրներում), վարել են առանձին տնտեսություն, միևնույն է, ամուսինների մոտ առկա է ժառանգման իրավունքը: Նախկին ամուսինը ժառանգման իրավունքը կորցնում է, եթե ամուսնալուծությունն արդեն ձևակերպվել է քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման պետական մարմնում (Զագս-ում):

    Հարց 35. Ինչպե՞ս է որոշվում ժառանգների բաժնեչափը ժառանգական գույքի նկատմամբ:
    Ըստ օրենքի ժառանգման դեպքում ժառանգության կանչված ժառանգները ժառանգական գույքի նկատմամբ ունեն հավասար բաժիններ: Սակայն հնարավոր է, որ ժառանգները փոխադարձ համաձայնությամբ, ժառանգական գույքը բաժանեն ոչ համաչափ բաժիններով: Այսպես, համաձայն ՀՀ քաղ. օր. 1236 հոդվածի՝ ժառանգական զանգվածի մեջ մտնող և երկու կամ մի քանի ժառանգների ընդհանուր բաժնային սեփականությունը համարվող գույքը կարող է ժառանգների միջև բաժանվել նրանց համաձայնությամբ: Նրանց կայացրած համաձայնությունը պետք է ձևակերպվի գրավոր ձևով և ներկայացվի նոտարական գրասենյակ՝ հաստատման համար:Այն դեպքում, երբ ժառանգներն իրենց համաձայնությամբ գույքը բաժանել են ոչ համաչափ բաժիններով, ապա նոտարը ժառանգման իրավունքի վկայագրում նշում է այդ չափերը: Նման համաձայնության առկայությունը չի կարող հիմք հանդիսանալ նոտարի կողմից ժառանգության վկայական տալու դիմումը մերժելու համար:

    Հարց 36. Ինչպե՞ս է բաժանվում ժառանգական գույքը ըստ օրենքի ժառանգների միջև:
    Ժառանգության բացման պահին ժառանգատուի ունեցած ամբողջ գույքը, անկախ այն հանգամանքից, թե ինչից է այն բաղկացած, ինչ իրավունքներ ու պարտականություններ են ներառված նրա կազմում, դիտվում է որպես մեկ ամբողջություն: Այն դեպքում, երբ ժառանգը մեկն է, ապա ժառանգատուի ունեցած ամբողջ գույքն անցնում է վերջինիս:
Սակայն, հաճախ ժառանգների թիվը մեկից ավելի է լինում և տվյալ դեպքում առաջանում է այն բաժանելու խնդիրը: Ըստ օրենքի ժառանգության դեպքում, եթե գույքն անցնում է երկու և ավելի ժառանգների, ժառանգության բացման օրվանից գույքը վերածվում է ժառանգների ընդհանուր բաժնային սեփականության: Ժառանգական գույքն ընդունած ժառանգներից յուրաքանչյուրն  իրավունք ունի պահանջել ժառանգական գույքի բաժանում: Ժառանգական գույքը ժառանգների միջև բաշխվում է ժառանգների համաձայնությամբ, իսկ վեճի դեպքում՝ դատական կարգով: Բնական է, որ ժառանգն իր բաժինը պետք է ստանա գույքի տեսքով (բնեղենով), սակայն երբեմն հնարավոր է, որ ժառանգական գույքն իր բնույթով լինի անբաժանելի (օրինակ՝ ավտոմեքենա): Գույքի բաժանումը ժառանգների միջև անհնարին լինելու դեպքում ժառանգներից մեկը, փոխադարձ համաձայնությամբ, կարող է մյուսին վճարել տվյալ ժառանգի բաժինը հանդիսացող գույքի արժեքը, կամ պարզապես օտարել գույքը՝ ստացված գումարը բաժանելով միմյանց միջև:

 
Ժառանգումն ըստ կտակի

    Հարց 37. Ի՞նչ է կտակը:
    Կտակը անձի գրավոր կարգադրությունն է իր կենդանության օրոք իրեն պատկանած գույքային իրավունքներն ու պարտականությունները և անձնական ոչ գույքային իրավունքներն իր մահվանից հետո օրենքով թույլատրվող սահմաններում այլ անձանց փոխանցելու վերաբերյալ, որն արվել է օրենքով սահմանված ձևի պահպանումով:  

    Հարց 38. Որո՞նք են կտակի տեսակները:
    ՀՀ Քաղաքացիական օրենսդրությունը նախատեսում կտակի հետևյալ տեսակները՝
    1. Սովորական կտակ, երբ կտակարարը դիմում է նոտարական գրասենյակ և արտահայտում կտակ կազմելու վերաբերյալ իր ցանկությունը: Կտակը կազմվում է հենց նոտարի ներկայությամբ, ով էլ պարզաբանում է կտակարարին կտակ կազմելու հետևանքները, տեղեկացնում պարտադիր բաժնի և այլ իրավունքների մասին: Սովորական կտակի ժամանակ կտակարարը կտակում նշված անձի կողմից իր գույքը ժառանգելու իրավունքը չի պայմանավորում որոշակի գործողություններ կատարելու անհրաժեշտությամբ:
    2. Պայմանով կտակ, երբ կտակարարը կոնկրետ անձի կողմից ժառանգություն ստանալը պայմանավորում է նրա կողմից որոշակի վարքագծի դրսևորմամբ: Ընդ որում, կտակարարի կողմից կարող են սահմանվել միայն օրինական պահանջներ: Այսինքն՝ նման կտակներում ժառանգ նշանակելու, կամ ժառանգման իրավունքից զրկելու վերաբերյալ ներառված ապօրինի պայմանները պետք է անվավեր համարվեն: Իսկ եթե կտակում ներառվել է այնպիսի պայման, որը թեև օրինական է, սակայն ժառանգը չի կարող կատարել իր առողջական վիճակի կամ օբյեկտիվ այլ հանգամանքների պատճառով, ապա նման պայմանը ժառանգի հայցով անվավեր է ճանաչվում դատական կարգով:
    3. Փակ կտակ, երբ կտակարարն այն կազմում է միայնակ, իսկ նոտարն էլ վավերացնում է այն՝ առանց ծանոթանալու դրա բովանդակությանը: Փակ կտակը կազմվում է հետևյալ կերպ.
Կտակարաը անձամբ գրում է կտակը, դնում այն ծրարի մեջ, սոսնձում ծրարը, որից հետո այն հանձնում էնոտարին՝ երկու վկայի ներկայությամբ, որոնք էլ ծրարի վրա դնում են իրենց ստորագրությունները: Վկաների ստորագրած ծրարը նոտարը նրանց ներկայությամբ տեղադրում է մեկ այլ ծրարում, փակում (սոսնձում) է այն և վրան կատարում վավերացնող մակագրություն:
    Նոտարը, կտակարարից ստանալով կտակով ծրարը, պարտավոր է կտակարարին պարզաբանել ժառանգության պարտադիր բաժնի իրավունքի էությունը՝ այդ մասին ծրարի վրա նշում կատարելով վկաների ստորագրությունից առաջ: Սույն կանոնները չպահպանելը հանգեցնում է կտակի անվավերությանը, որի մասին նոտարը պարտավոր է նախազգուշացնել կտակարարին:
    Ցանկացած պարագայում կտակի ձևի ընտրությունը թողնված է կտակարարի հայեցողությանը:    

    Հարց 39. Ո՞րն է կտակի և նվիրատվության տարբերությունը:
    Ինչպես կտակը, այնպես էլ նվիրատվությունը միակողմ գործարքներ են:  Կտակի և նվիրատվության էական տարբերությունն այն է, որ կտակի միջոցով գույքի սեփականության իրավունքը սեփականատիրոջ մահից հետո փոխանցվում է այլ անձի:  Կտակարարն իր կենդանության օրոք ցանկացած պահի կարող է փոփոխել, լրացնել կամ վերացնել կտակը` առանց այդ մասին որևէ անձի բացատրություններ տալու, մինչդեռ նվիրատվության դեպքում  սեփականության իրավունքը նվիրառուին /գույքը ստացողին/ փոխանցվում է պայմանագրի կնքման պահից: Սա նշանակում է, որ գույքի սեփականատերը նվիրատվության պայմանագրի կնքման պահից կորցնում է դրա նկատմամբ սեփականության իրավունքը: Ավելին, նվիրատվության պայմանագիրը միայն օրենքով սահմանված բացառիկ դեպքերում կարող է վերացվել:

    Հարց 40. Ո՞վ է կտակարարը:
    Կտակարարն այն անձն է, ով իր կենդանության օրոք գրավոր կարգադրություն (կտակ) է կազմել սեփականության իրավունքով իրեն պատկանող գույքը իր մահից հետո այս կամ այն անձին փոխանցելու վերաբերյալ:

    Հարց 41. Ինչպե՞ս է կազմվում կտակը:
    Համաձայն ՀՀ Քաղաքացիական օրենսդրության կտակը կազմվում է գրավոր, երկու օրինակից: Կտակի մեջ նշվում է այն կազմելու վայրը և ժամանակը, այնուհետև ստորագրվում է կտակարարի  (այն կազմող անձի կողմից): Կտակը պետք է կազմվի այնպես, որպեսզի տարամեկնաբանությունների առիթ չտա և լինի ընթեռնելի: Կտակը գրելիս կամ այն գրի առնելիս  /այլ անձի կողմից/  օրենքը թույլատրում է կիրառել տեխնիկական միջոցներ` համակարգիչ, գրամեքենա և այլն: Որպեսզի գույքի տնօրինման վերաբերյալ կարգադրությունը համարվի կտակ, այն պարտադիր կարգով պետք է վավերացված լինի նոտարի կողմից, հակառակ դեպքում չի առաջացնի որևէ իրավական հետևանք: Նոտարի կողմից կտակը վավերացնելու կարգը սահմանված է «Նոտարիատի մասին» ՀՀ օրենքով, որի 56 հոդվածը սահմանում է, որ նոտարը վավերացնում է գործունակ անձանց կտակները: Միևնույն ժամանակ պետք է նկատի ունենալ մի կարևոր հանգամանք, որ կտակարարը իր կողմից կազմված կտակը վավերացնելու համար այն անձամբ պետք է ներկայացնի նոտարին: Ասվածից հետևում է, որ ներկայացուիչների միջոցով կտակների վավերացում չի թույլատրվում: Կազմված կտակի մեկ օրինակը՝ նոտարի կողմից կատարված համապատասխան նշումով, պահվում է նոտարական գրասենյակում: Կտակը վավերացնելիս նոտարն իրավունք չունի կտակարարից պահանջել, որպեսզի վերջինս ներկայացնի կտակվող գույքի նկատմամբ նրա սեփականության կամ այլ իրավունքը հաստատող ապացույցներ: Կտակում նշված գույքը կտակարարին պատկանելու հանգամանը չստուգելը պայմանավորված է նրանով, որ հաճախ կտակը կազմելու և կտակարարի մահվան միջև անցնում է որոշակի ժամանակահատված, ինչի ժամանակ հնարավոր է, որ կտակը կազմելու օրը կտակարարին պատկանած գույքը նրա կենդանության օրոք սեփականության իրավունքով անցնի այլ անձի տիրապետմանը կամ պարզապես ոչնչանա, և այլն: Այստեղ կարևորը գույքը կտակարարին նրա մահվան պահին պատկանելու հանգամանքն է, ինչն էլ ապացուցելու պարտականությունը դրվում է ըստ կտակի ժառանգի վրա:

    Հարց 42. Ինչպե՞ս վարվել այն դեպքերում, երբ կտակակատարի գտնվելու վայրում նոտարական գրասենյակ չկա:
    Ինչպես արդեն նշվել է, կտակը պարտադիր ենթակա է վավերացման նոտարական կարգով: Սակայն հնարավոր են դեպքեր, երբ հանգամանքների բերումով կտակ կազմելու ցանկությունը կամ դրա անհրաժեշտությունն առաջանում է այն ժամանակ, երբ անձը գտնվում է որոշակի հատուկ միջավայրում, որտեղ, բնականաբար, բացակայում են նոտարական գրասենյակները: Այս ամենը հաշվի առնելով, օրենքը նախատեսում է այն անձանց շրջանակը, որոնց կողմից վավերացված կտակը օրենքի ուժով հավասարեցվում է նոտարական կարգով վավերացված կտակին, դրանք են՝
-    հիվանդանոցներում, հոսպիտալներում, այլ հիվանդանոցային բուժական հաստատություններում բուժվող կամ ծերերի և հաշմանդամների տներում ապրող քաղաքացիների կտակները՝ վավերացված այդ հիվանդանոցների, հոսպիտալների և այլ բուժական հաստատությունների գլխավոր բժիշկների, բուժական մասով նրանց տեղակալների կամ հերթապահ բժիշկների, ինչպես նաև հոսպիտալների պետերի, ծերերի և հաշմանդամների տների տնօրենների կամ գլխավոր բժիշկների կողմից,
-    զինծառայողների, նրանց ընտանիքի անդամների, իսկ զինվորական մասերի տեղաբաշխման կետերում, որտեղ չկան նոտարներ, նաև այդ զինվորական մասերում աշխատող քաղաքացիական անձանց, նրանց ընտանիքի անդամների կտակները՝ վավերացված զինվորական մասերի հրամանատարների կողմից,
-    հեռավոր այն բնակավայրերում, որտեղ չկան նոտար, ապրող անձանց կտակները, վավերացված համայնքի ղեկավարի կողմից,
-    երկրաբանական կամ այլ նմանատիպ արշավախմբերում գտնվող քաղաքացիների կտակները՝ վավերացված այդ արշավախմբերի ղեկավարների կողմից,
-    Հայաստանի Հանրապետության դրոշի ներքո նավարկող նավերի վրա գտնվող քաղաքացիների կտակները՝ վավերացված այդ նավերի նավապետերի կողմից,
-    ազատազրկման վայրերում գտնվող անձանց կտակները՝ վավերացված ազատազրկման վայրերի հիմնարկների պետերի կողմից:
Միևնույն ժամանակ ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգրքի 1205 հոդվ. 7-րդ կետը սահմանում է՝ «Այն դեպքերում, երբ նոտարական գործողություններ կատարելն օրենքով վերապահված է Հայաստանի Հանրապետության հյուպատոսական հաստատությունների պաշտոնատար անձանց, նոտարի փոխարեն կտակը վավերացնում է համապատասխան պաշտոնատար անձը՝ կտակի ձևի և դրա նոտարական վավերացման կարգի մասին սույն օրենսգրքի կանոնները պահպանելով»:

    Հարց 43. Արդյոք կարո՞ղ է կտակի կազմմանը ներկա գտնվել այն անձը, ում օգտին կազմվում է կտակը:
    Այս հարցի կապակցությամբ օրենքը որևէ սահմանափակում չի նախատեսում, ավելին՝ համաձայն «ՀՀ պետական նոտարական գրասենյակների կողմից նոտարական գործողություններ կատարելու կարգի մասին հրահանգը հաստատելու մասին» ՀՀ Արդարադատության նախարարի թիվ 523 հրամանի 159-րդ կետի՝ այն անձը, ում օգտին ձևակերպվում է կտակը, իրավունք ունի ներկա լինելու դրա կազմմանը, եթե այդ ցանկանում է ինքը՝ կտակարարը: Այս մասին նշում է արվում կտակի բոլոր օրինակներում, որը վավերացվում է կտակարարի կամ նրա հանձնարարությամբ կտակը ստորագրողի, նոտարի ստորագրություններով և կնքվում:
    Բնական է, որ նշված կարգը կիրառելի է միայն բաց կտակի դեպքում:

    Հարց 44.  Ի՞նչ է կտակի գաղտնիությունը:    
    Կտակարարի, ինչպես նաև կտակում նշված անձի (անձանց) անվտանգությունից ելնելով՝ կտակի բովանդակությունը ենթակա չէ հրապարակման:
Փակ կտակի դեպքում կտակի բովանդակությանը չեն ծանոթանում նույնիսկ այն վավերացնող նոտարը և վկաները: Ինչ վերաբերում է բաց կտակին, ապա վկաները, ինչպես նաև կտակարարի ֆիզիկական թերությունների կամ անգրագիտության հետևանքով կտակարարի փոխարեն կտակը ստորագորղ անձը նոտարի կողմից նախազգուշացվում են կտակի բովանդակությունը գաղտնի պահելու, ինչպես նաև այդ պահանջը խախտելու համար նախատեսվող իրավական հետևանքների մասին:
    Ինչ վերաբերում է կտակը վավերացնող նոտարի կողմից կտակի բովանդակությունը գաղտնի պահելուն, ապա դրա համար նա պարտավորեցված է օրենքով և որպես կտակի գաղտնիության պահպանման պայման՝ կտակի կրկնօրինակը կարող է կտակում նշված ժառանգներին տալ` նրանց կողմից կտակարարի մահվան վկայականը ներկայացնելուց հետո: Կտակում նշված ժառանգների մահվան դեպքում կտակի կրկնօրինակը կարող է նրանց ժառանգներին տրվել կտակարարի և մահացած ժառանգի մահվան վկայականները նրանց կողմից ներկայացվելուց հետո:
    Նշված կրկնօրինակները և պատճեները տրվում են համապատասխան դիմումը և պետական տուրքը վճարելու անդորրագիրը տալուց հետո՝ երկու օրվա ընթացքում:

    Հարց 45. Ինչպե՞ս է կատարվում կտակի կազմումը, երբ կտակարարը առողջության կամ անգրագիտության պատճառով ի վիճակի չէ անձամբ կազմել այն:
    ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1204 հոդվածի ուժով, եթե կտակարարը ֆիզիկական թերությունների, հիվանդության կամ անգրագիտության պատճառով չի կարող անձամբ ստորագրել կտակը, ապա նրա խնդրանքով նոտարի կամ օրենքով սահմանված կարգով կտակը վավերացնող այլ անձի ներկայությամբ, կտակը կարող է ստորագրվել այլ անձի կողմից` կտակում նշելով այն պատճառները, որոնց ուժով կտակարարը չի կարողացել անձամբ ստորագրել կտակը: Կտակում պետք է նշվեն այդ քաղաքացու անունը և նրա բնակության վայրը:
Ընդ որում, օրենքը որոշակի սահմանափակում է նախատեսում կտակը ստորագրելու հնարավորություն ունեցող անձանց շրջանակի վերաբերյալ: Համաձայն ՀՀ քաղ. օր. 1208 հոդվ. կատակարարի փոխարեն կտակը ստորագրել չեն կարող՝
-    նոտարը կամ կտակը վավերացնող այլ անձը ,
-    այն անձը, ում օգտին կազմվել է կտակը կամ արվել կտակային հանձնարարություն, այդ անձի ամուսինը, երեխաները, ծնողները,
-    լրիվ գործունակությամբ չօժտված քաղաքացիները,
-    անգրագետները և կտակը կարդալ չկարողացող անձինք,
-    այն անձինք, որոնք բավարար չափով չեն տիրապետում կազմված կտակի լեզվին, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ կազմվում է փակ կտակ,
-    կեղծ ցուցմունք տալու համար դատվածություն ունեցող անձինք:

    Հարց 46.  Ընդհանուր համատեղ սեփականության իրավունքով ամուսիններին պատկանող գույքն արդյո՞ք կարող է կտակի միջոցով ամուսինների կողմից տնօրինվել մեկ ընդհանուր կտակ կազմելու միջոցով:
    Այն դեպքում, երբ համատեղ սեփականությամբ ամուսիններին պատկանող գույքը այս կամ այն անձին կտակելու վերաբերյալ առկա է ամուսինների փոխադարձ համաձայնությունը, միևնույնն է, ամուսինները կտակը պետք է կազմեն առանձին-առանձին, քանի որ կտակն անհատական ակտ է: Համաձայն ՀՀ Քաղ. օր-ի 1192 հոդվածի 5-րդ մասի` կտակը կարող է պարունակել միայն մեկ անձի կարգադրությունները: Իսկ ՀՀ Քաղ. օր-ի 1192 հոդվածի 6-րդ կետն ուղղակիորեն սահմանում է` երկու և ավելի անձանց կողմից կտակ անել չի թույլատրվում: Այսպիսով, նույնիսկ այն դեպքում, երբ գույքն ընդհանուր սեփականություն է և դրա տնօրինման վերաբերյալ առկա է համասեփականատերերի միասնական կամքը, սեփականատերերից յուրաքանչյուրն առանձին պետք է կազմի կտակ, հակառակ դեպքում այն կհանգեցնի կտակի անվավերությանը:

    Հարց 47. Կտակարարն իրավունք ու՞նի ժառանգություն ստանալը պայմանավորել ժառանգի կողմից որոշակի վարքագծի իրականացման հետ:
    ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգիրքը թույլ է տալիս, որպեսզի կտակարարը այս կամ այն անձի կողմից ժառանգություն ստանալը պայմնավորի վերջինիս կողմից որոշակի վարքագիծ դրսևորելու հետ: Սակայն, այդ պահանջը պետք է լինի օրինական, այլապես ըստ կտակի ժառանգ հանդիսացող անձը կարող է ժառանգել կտակարարի գույքը և չկատարել այդ անօրինական պահանջը:  
Օրինակ պրակտիկայից` Կտակարարն իր ողջ գույքը կտակել էր ավագ որդուն և կտակում նշել, որ վերջինս կժառանգի այն, պայմանով, որ չամուսնանա իր ներկայիս հարսնացուի հետ: Դատարանը նշված պահանջը դիտեց ոչ օրինական և կտակը այդ մասով համարեց առոչինչ: Արդյունքում ժառանգատուի որդին ժառանգեց ամբողջ գույքը:

    Ինչպես արդեն նշվեց, ժառանգատուն կարող է կտակում նշված անձի կողմից ժառանգական գույքը ժառանգելը պայմանավորել միայն այս կամ այն իրավաչափ վարքագիծի դրսևորման հետ (օրինակ՝ կտակարարին կամ նրա կողմից նշված այլ անձի խնամելը և այլն):
Ենթադրվում է, որ կտակում նշված պայմանը պետք է լինի այնպիսին, որ ժառանգատուի կողմից լինի իրագործելի: Բացի այդ, տվյալ պայմանի իրականացումը չպետք է խախտի ժառանգատուի կամ այլ անձանց իրավունքներն ու օրինական շահերը:  Բոլոր դեպքերում, եթե կտակում նշված պայմանի իրավաչափ կամ ոչ իրավաչափ լինելու շուրջ առկա է վեճ, հարցին լուծում է տրվում դատական կարգով:

    Հարց 48. Կտակարարը կարո՞ղ է իր կողմից նշված ժառանգների վրա դնել պարտականություն, որ վերջիններս իրենց հերթին ապագայում գույքը կտակով տնօրինեն կտակարարի մատնանշած այս կամ այն ձևով:
    Նման պահանջն ինքնին իրավաչափ չէ, քանի որ անձը, որը ժառանգել է գույքը, այն ընդունելու պահից դառնում է տվյալ գույքի սեփականատեր և հետաևաբար, որպես գույքի սեփականատեր ազատ է գույքը տնօրինելու հարցում: Այդ մոտեցմանն է հակված նաև օրենսդիրը, որը ՀՀ քաղ. օր. 1195 հոդվածի 2-րդ մասում նշել է` կտակարարն իրավունք չունի իր կողմից նշանակված ժառանգների վրա կտակով պարտականություն դնել, որպեսզի վերջիններս իրենց հերթին մահվան դեպքում որոշակի ձևով տնօրինեն իրենց կտակված գույքը:  

    Հարց 49. Ինչպե՞ս է կատարվում գույքի ժառանգումը, երբ կտակը կազմված է ժառանգատուի գույքի միայն մի մասի կապակցությամբ:
    Այն դեպքում, երբ ժառանգատուն կտակ կազմելիս  կտակի մեջ նշում է  սեփականության իրավունքով իրեն պատկանող գույքի միայն մի մասի տնօրինման վերաբերյալ կարգադրություն, գույքի մնացած մասի ժառանգման հարցը լուծվում է ընդհանուր կանոնի համաձայն, այսինքն` ըստ օրենքի ժառանգման կանոններով:

Օրինակ, քաղաքացի Ա-ն կազմել է կտակ, ըստ որի սեփականության իրավունքով իրեն պատկանող անշարժ գույքն իր մահից հետո ժառանգելու է իր ազգական Գ-ն:  Սակայն նախքան մահը քաղաքացի Ա-ն գնում է մեքենա, ինչի կապակցությամբ կտակում որևէ լրացում չի կատարում: Նշված պարագայում Ա-ի մահից հետո նրա ժառանգական զանգվածի մեջ մտնող անշարժ գույքը ժառանգում է նրա ազգական Գ-ն, իսկ մեքենան ժառանգում են ըստ օրենքի առաջին հերթի ժառանգ հանդիսացող ժառանգատուի որդիներ:

    Նման կերպով է լուծվում նաև այն գույքի ճակատագիրը, որի մասով կտակը վերացրել է կտակարարը և հետագայում նոր կտակ չի կազմել, կամ որի մասով օրենքով սահմանված կարգով կտակն անվավեր է ճանաչվել ժառանգատուի մահից հետո:

    Հարց 50. Ի՞նչ է պարտադիր բաժնի իրավունքը և ովքե՞ր ունեն այդպիսի իրավունք:
    Ինչպես արդեն նշվել է, գույքի սեփականատերն ազատ է կտակի միջոցով իր գույքը տնօրինելու հարցում: Սա նշանակում է, որ ժառանգատուն կարող է իր գույքն ամբողջությամբ կամ դրա մի մասը կտակել ինչպես ըստ օրենքի ժառանգ հանդիսացող, այնպես էլ դրա շրջանակից դուրս գտնվող անձի կամ անձանց: Սակայն, կտակարարի այս իրավունքը ինչ-որ չափով սահմանափակված է օրենքով:
ՀՀ քաղ. օրենսգիրքը սահմանում է ժառանգության պարտադիր բաժնի իրավունքը: Համաձայն ՀՀ քաղ. օր. 1194 հոդվածի առաջին մասի՝ պարտադիր բաժին է համարվում ժառանգի իրավունքը, անկախ կտակի բովանդակությունից, ժառանգելու այն բաժնի առնվազն կեսը, որը նրան կհասներ ըստ օրենքի ժառանգելու դեպքում:
Պարտադիր բաժնի իրավունք ունեն ժառանգատուի՝
•    անչափահաս երեխաները,
•    չափահաս հաշմանդամ երեխաները,
•    անգործունակ ճանաչված երեխաները,
•    60 տարեկան դարձած երեխաները,
•    60 տարեկան դարձած ամուսինը,
•    60 տարեկան դարձած ծնողները:
    Նշված անձանց թիվը սպառիչ է և, հետևաբար, պարտադիր բաժնի իրավունքից չեն կարող օգտվել ըստ օրենքի երկրորդ և երրորդ հերթի ժառանգները:  Պարտադիր բաժնի իրավունքը  ստանալու համար կտակում նշված ժառանգների համաձայնությունը չի պահանջվում: Այսինքն, ցանկացած պարագայում, երբ ժառանգատուի ըստ օրենքի առաջին հերթի ժառանգների շարքում գոյություն ունեն նշված անձինք, ապա կտակի առկայության դեպքում, եթե նրանք կտակում որպես ժառանգներ նշված չեն, պարտադիր հրավիրվում են ժառանգության և ժառանգում գույքի այն մասի առնվազն կեսը, որը նրանք կժառանգեին որպես առաջին հերթի ժառանգ, եթե չլիներ համապատասխան կտակը:

    Հարց 51. Ինչպե՞ս վարվել այն դեպքերում, երբ կտակի բովանդակությունը հասկանալի չէ, կամ այն տարբեր մեկնաբանությունների առիթ է տալիս:
    Քաղաքացու մահից հետո, երբ բացվում է ժառանգությունը, երբեմն պարզ է դառնում, որ այն միանշանակ չի ընդունվում ոչ միայն ժառանգների, այլև նոտարների կողմից: Նախկին օրենսդրությունը տվյալ խնդրի լուծումը չէր նախատեսում, սակայն ներկայիս օրենսդրությամբ վերոհիշյալ հարցը հստակ կարգավորված է :
Այսպիսով, կտակը մեկնաբանել կարող են նոտարը, կտակակատարը, դատարանը: Քաղ. օր. 1210 հոդվածի համաձայն՝ կտակը մեկնաբանելիս նոտարը, կտակակատարը կամ դատարանը պետք է ելնեն կտակում պարունակվող բառերի ու արտահայտությունների տառացի նշանակությունից: Կտակի որևէ դրույթի տառացի իմաստը պարզ չլինելու դեպքում այն որոշվում է այդ դրույթը կտակի այլ դրույթների և ամբողջ կտակի իմաստի հետ համադրելու միջոցով:

    Հարց 52.  Ինչպե՞ս են կատարվում փոփոխություններ կամ լրացումներ կտակում: Կտակն ինչպե՞ս է վերացվում:
    ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1202 հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ կտակարարն իրավունք ունի կտակ կազմելուց հետո ցանկացած ժամանակ վերացնել, փոփոխել կամ լրացնել իր կտակը, ընդ որում նա պարտավոր չէ նշել կտակը վերացնելու, փոփոխելու կամ լրացնելու պատճառները: Նույն հոդվածի 6-րդ մասի համաձայն՝ կտակը վերացնելու, փոփոխելու կամ լրացնելու մասին հայտարարությունը պետք է արվի կտակ կազմելու համար օրենքով սահմանված ձևով: Իսկ համաձայն «Նոտարիատի մասին» ՀՀ օրենքի 56 հոդվածի 4-րդ մասի՝ կտակը կարող է վերացվել կամ փոփոխվել կտակարարի կողմից՝ համապատասխան դիմում տալու կամ նոր կտակ կազմելու ձևով: Կտակի վերացումը կամ դրանում կատարված փոփոխությունները և լրացումները վավերացնում է հիմնական կտակը վավերացրած նոտարը:
    Ընդ որում, պետք է նկատի ունենալ, որ կտակում ջնջման միջոցով կատարված ցանկացած փոփոխություն, լրացում կամ ուղղում համարվում է անվավեր, եթե փաստաթղթում դրա վերաբերյալ նոտարի կողմից նշում չի պարունակվում: Այսպես, համաձայն ՀՀ Արդարադատության նախարարի «Հայաստանի Հանրապետության պետական նոտարական գրասենյակների կողմից նոտարական գործողություններ կատարելու կարգի մասին հրահանգը հաստատելու մասին» 14.08.2000թ. թիվ 523 հրամանի 68-րդ կետի 4-րդ պարբերության՝ եթե վավերացվող կամ հաստատվող գործարքի կամ այլ փաստաթղթի նախագծում կատարվել են փոփոխություններ, լրացումներ կամ ուղղումներ, ապա կողմերի ստորագրություններից առաջ նոտարն իր ձեռքով նշում է կատարում կատարված փոփոխությունների, լրացումների կամ ուղղումների քանակի և տեղի (վերնագիր, նախաբան, կետ, ենթակետ, պարբերություն) մասին: Սույն նշումը չպարունակող փաստաթղթում կատարված փոփոխությունները, լրացումները կամ ուղղումները անվավեր են:

    Հարց 53. Ի՞նչպես է կատարվում ենթաժառանգներ նշանակելը:
    Գործնականում երբեմն լինում են դեպքեր, երբ այն անձը, որը կտակում նշված է որպես ժառանգ նախքան ժառանգության բացումը մահանում է: Նման դեպքերում, եթե կտակում կտակարարը նշած չի լինում որևէ այլ անձի, որը կժառանգի գույքը հիմնական ժառանգի կողմից ժառանգությունն ընդունելու անհնարինության դեպքում, ապա գույքի ժառանգումը իրականացվում է ընդհանուր կանոնի համաձայն, և ժառանգության են հրավիրվում ըստ օրենքի ժառանգները: Նման դեպքերի համար օրենքը նախատեսել է ժառանգատուի կողմից այսպես կոչված պահուստային ժառանգ նշանակելու հնարավորությունը, ով էլ գույքը ժառանգելու հնարավորություն կստանա հիմնական ժառանգի կողմից այն ժառանգելու անհնարինության դեպքում: Հենց այդ «պահուստային ժառանգը» օրենքում անվանվում է «ենթաժառանգ», ինչի վերաբերյալ նորմերը ամրագրված են ՀՀ քաղ. օր.-ի 1198 հոդվածում: Այսպես, համաձայն այդ հոդվածի՝ կտակարարը կարող է կտակում նշել այլ ժառանգի (ենթաժառանգի), այն դեպքի համար, եթե նրա նշանակած ժառանգը մահանա մինչև ժառանգության բացվելը, հրաժարվի ժառանգությունից, որպես անարժան ժառանգ մեկուսացվի ժառանգությունից կամ չկատարի կտակարարի օրինական պահանջները:
    Միևնույն ժամանակ օրենքը սահմանում է, որ ենթաժառանգ կարող է լինել ցանկացած անձ, ով կարող է ժառանգ լինել ՀՀ Քաղ օր-ի 1190 հոդվածին համապատասխան :

    Հարց 54.  Ինչպիսի՞ն է ժառանգության վկայագիր տալու կարգը:
    Ժառանգը ժառանգությունն ընդունելու համար համապատասխան նոտարական գրասենյակ է դիմում և փաստաթղթերը ներկայացնում ժառանգության բացման պահից սկսած վեց ամսվա ընթացքում: Ի հավաստումն ժառանգության ընդունման փաստի՝ նոտարը ժառանգին է հանձնում ժառանգության իրավունքի վկայագիր:
Ըստ օրենքի կամ ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագիր տալու դեպքում նոտարը ստուգում է ժառանգատուի մահվան փաստը, ժառանգության բացման ժամանակը և վայրը, ազգակցական հարաբերությունները կամ կտակի առկայությունը, ժառանգության զանգվածի կազմը:
Մինչև ըստ կտակի ժառանգության իրավունքի վկայագիր տալը նոտարը պարզում է նաև ժառագությունում պարտադիր բաժնի իրավունք ունեցող անձանց շրջանակը, եթե այդպիսիք կան` ըստ կտակի ժառանգներին նախազգուշացնելով օրինական ժառանգների գոյությունը թաքցնելու համար պատասխանատվության մասին («Նոտարիատի մասին» ՀՀ օրենք, 63 հոդված, 1, 2 մաս):

    Հարց 55. Ո՞վ է կտակակատարը և ո՞րն է նրա դերը ժառանգության հարաբերություններում:
    Ժառանգատուի մահից հետո, երբ բացվում է ժառանգությունը, անհրաժեշտություն է առաջանում միջոցներ ձեռնարկել կտակի պահանջները կատարելու ուղղությամբ: Կտակի կատարումն, ըստ էության, նշանակում է ժառանգական գույքը ժառանգատուի (կտակարարի)՝ կտակում նշված պահանջներին համապատասխան տնօրինելը: Սակայն, հաճախ, ժառանգական գույքը կտակում նշված ձևով տնօրինելը (բաշխելը) դեռևաս բավարար պայման չէ, որպեսզի կտակը համարվի կատարված: Խոսքը, մասնավորապես, վերաբերում է այն դեպքերին, երբ կտակարարը ժառանգի (կամ ժառանգների) համար կտակով սահմանում է պարտավորություն իր մահից հետո կատարելու այս կամ այն գործողությունը: Եվ քանի դեռ կտակում նշված կտակարարի պահանջներն ամբողջությամբ կատարված չեն, կտակը կատարված համարել չի կարելի: Քանի որ օրենքը որևէ մեկին ի սկզբանե չի պարտավորեցրել կազմակերպելու կտակի կատարումը կամ հսկողություն իրականացնելու դրա նկատմամբ, ուստի սահմանել է, որ ելնելով կտակի անվերապահ կատարման ապահովությունից, կատակարարը կտակում  կարող է նշել այնպիսի մեկին, որը և իր մահից հետո կզբաղվի կտակի պահանջների անշեղ կատարմամբ:
    Կտակարարի կողմից կտակում նշված անձը, որին և հանձնարարվում է կատարել կտակը,  կոչվում է կտակակատար :
    ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգրքի 1212 հոդվածում հաստակ սահմանված է կտկակատարի պարտավորությունների շրջանակը: Համաձայն այդ հոդվածի` կտակակատարի իրավունքներն ու պարտականություններն են`
1.    միջոցներ ձեռնարկել ժառանգության  պահպանման և կառավարման համար,
2.    բոլոր ժառանգներին և շահառուներին տեղեկացնել ժառանգության բացման ու նրանց օգտին կտակային հանձնարարությունների մասին,
3.    ստանալ ժառանգատուին հասանելիք գումարները և այլ գույքը,
4.    օրենքով սահմանված հերթականությամբ մարել ժառանգության հետ կապված պարտքերը,
5.    կտակարարն իրավունք ունի իր անունից վարել ժառանգությունը պահպանելու, կառավարելու ու կտակը կատարելու հետ կապված դատական և այլ գործեր,
6.    կտակարարն իր գործողություններն իրականացնում է այն ժամկետում, որն անհրաժեշտ է ժառանգատուին հասանելիք գումարները բռնագանձելու, ժառանգատուի պարտքերը մարելու, և ժառանգությունը բոլոր ժառանգների կողմից տիրապետելու համար,
7.    կտակակատարը ժառանգների պահանջով պարտավոր է հաշվետվություն ներկայացնել կտակը կատարելու մասին:

    Ընդ որում, ժառանգատուն կարող է կտակակատար նշանակել միայն տվյալ անձի համաձայնության առկայության դեպքում: Նման համաձայնությունը կարող է արտահայտվել ինչպես կտակի վրա համապատասխան մակագրություն կատարելու, այնպես էլ առանձին գրավոր համաձայնություն տալով, ինչը կցվում է կտակին: Քանի որ կտակակատարի իր պարտավորություններ տվյալ անձը ստանձնում է կամավոր հիմունքներով, ուստի և ցանկացած պահի կարող է հրաժարվել իր պարտավորությունների կատարումից՝ այդ մասին նախապես տեղեկացնելով ըստ կտակի ժառանգներին:
    Պետք է նկատի ունենալ մեկ կարևոր հանգամանք ևս՝ կտակակատարը ժառանգությունը պահպանելու, այն կառավարելու և կտակը կատարելու հետևանքով կրած անհրաժեշտ ծախսերի համար ժառանգության հաշվին հատուցում, ինչպես նաև վարձատրություն ստանալու իրավունք ունի: Կտակում կարող է նախատեսվել կտակակատարի վարձատրությունը ժառանգության հաշվին:
    Այն դեպքում, երբ կտակակատարը չի կատարում իր պարտավորությունները, կամ դրանք կատարում է ոչ պատշաճ ձևով, կամ ընդհանրապես կորցրել է իր վստահությունը ժառանգների մոտ, ապա ժառանգների դիմումի հիման վրա, դատարանի վճռով նրանք կարող են կտակակատարին ազատել իր պարտականությունից:
      
                               
     Հարց 56. Ի՞նչ է կտակային հանձնարարությունը:
    Կտակային հանձնարարությունը կտակում նշված ժառանգների կամ դրանց մի մասի համար որոշակի գործողություններ կատարելու կամ որոշակի գործողությունների կատարումից ձեռնպահ մնալու վերաբերյալ կտակարարի կողմից արված կարգադրությունն է: Որոշակի գործողություններ կատարելու կամ դրանց կատարումից ձեռնպահ մնալու վերաբերյալ կտակարարի կողմից արվող կարգադրությունը ՀՀ քաղաքացիական օրենսգիրքն անվանել է կտակային հանձնարարություն:
    Այսպես, համաձայն ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1213 հոդվածի՝ կտակարարն իրավունք ունի ըստ կտակի մեկ կամ մի քանի ժառանգների հանձնարարել ժառանգության հաշվին կատարել որևէ պարտավորություն (կտակային հանձնարարությանու) հօգուտ մեկ կամ մի քանի անձանց (շահառուների), որոնք իրավունք ունեն պահանջել կատարելու պարտականությունները:
    Օրինակ, կտակարարը կարող է իր կտակում նախատեսել կտակային հանձնարարություն, համաձայն որի, կտակում նշված անձը (ժառանգը) պետք է սեփականության իրավունքով իրեն անցնող ժառանգական գույքը որոշակի ժամկետով (կամ անորոշ ժամկետով) անհատույց օգտագործման հանձնի ժառանգատուի նշած անձին (օրինակ՝ ժառանգատուի հեռավոր ազգականին, ընկերոջը կամ հարևանին): Մեկ այլ դեպքում, օրինակ, կտակարարը կարող է կտակում նշել, որ կտակում նշված ժառանգը պարտավոր է իրեն անցնող գույքի հաշվին գումար տրամադրել իր ազգականներից մեկին:  
Ընդ որում, կտակարարը կարող է կտակում նախատեսել ժառանգների կողմից պարտավորությունը կատարելու ժամկետ:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքը որևէ սահմանափակում չի նախատեսում այն անձի (անձանց) համար, ում օգտին ժառանգը պետք է կատարի որոշակի գործողություններ. նրանք կարող են լինել ինչպես ըստ օրենի ժառանգները, այնպես էլ այլ անձինք:
    Տարամեկնաբանություններից խուսափելու համար օրենքը նաև նախատեսել է հնարավոր հանձնարարությունների բնույթը, որոնք կարող են արվել կտակարարի կողից:
    Դրանք են.
1. ժառանգության զանգվածի մեջ մտնող գույքը սեփականության իրավունքով շահառուին հանձնելը,
2. ժառանգության զանգվածի մեջ մտնող գույքը օգտագործման իրավունքով շահառուին հանձնելը,
3. ժառանգության զանգվածի մեջ մտնող գույքային իրավունքը շահառուին փոխանցելը,
4. այլ գույք ձեռք բերելն ու նրան հանձնելը,
5. շահառուի համար որոշակի աշխատանքներ կատարելը,
6. շահառուին որոշակի ծառայություններ մատուցելը,
7. կտակարարին պատկանող կենդանները պահելը և խնամելը:

    ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքում  հատկապես նախատեսվում է բնակելի տարածության առթիվ կտակային հանձնարարություն տալու կտակարարի իրավունքը: Համաձայն ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1213 հոդվածի 6-րդ մասի՝ կտակարարն իրավունք ունի պարտավորություն դնել այն ժառանգի վրա, որին անցնում է բնակելի տունը (բնակարանը), որպեսզի նա տունը կամ դրա որոշակի մասը տրամադրի այլ անձի (անձանց) ցմահ օգտագործման իրավունքով: Բնակելի տան (բնակարանի) ցմահ օգտագործման իրավունքն օտարելի ու անփոխանցելի է և չի անցնում շահառուի ժառանգներին:
Օրենքում նաև նշված է, որ շահառուին տրամադրված բնակելի տան ցմահ օգտագործման իրավունքը հիմք չէ այդ տանը նրա ընտանիքի անդամների բնակության համար, եթե այլ բան նախատեսված չէ կտակով:
   
    Հարց 57. Ի՞նչ կարգով է կատարվում կտակային հանձնարարությունը:
    Կտակային հանձնարարության առկայության դեպքում հաճախ հարց է առաջանում՝ ինչպես վարվի ժառանգը, որին ժառանգությամբ հասած գույքի արժեքը չի թույլ տալիս, որպեսզի ժառանգն ամբողջությամբ կատարի իր վրա դրված կտակային հանձնարարությունը:
    ՀՀ քաղաքացիական օրենսգիրքը հստակ սահմանում է, որ ժառանգը, ում վրա դրվել է կտակային հանձնարարության կատարումը, պետք է այն կատարի իրեն անցած ժառանգական գույքի արժեքի սահմաններում: Եթե կտակային հանձնարարություն է դրված այն անձի վրա, ով պարտադիր բաժնի իրավունք ունի, ապա կտակային հանձնարարություն կատարելու նրա պարտականությունը սահմանափակվում է նրա պարտադիր բաժնի չափը գերազանցող նրան անցած ժառանգության արժեքով:
     Բացատրենք օրինակով.

    Քաղաքացի Վարդանյանը թողել է կտակ, համաձայն որի, իր մահից հետո իրեն պատկանող բեռնատար մեքենան ժառանգելու է իր յոթանասունամյա հայրը: Միևնույն ժամանակ, ըստ կտակում արված կտակային հանձնարարության, Վարդայանի հայրը պարտավորվում է դրա արժեքից  կտակարարի ավագ որդուն հանձնել 2.5 միլիոն դրամ՝ որդու պարտքերը մարելու նպատակով: Բեռնատար մեքենայի արժեքն ըստ գույքի գնահատման կազմում է 3 միլիոն դրամ: Այժմ, որպեսզի պարզենք, թե ինչ չափով է ժառանգը կրում պարտականություն կտակային հանձնարարությունը կատարելու համար, անհրաժեշտ է նախ պարզել, արդյո՞ք նա հանդիսանում է պարտադիր բաժնի իրավունք ունեցող անձ և եթե այո, ապա ո՞րքան է կազմում նրան պարտադիր բաժնի իրավունքով անցող գույքի արժեքը:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1194 հոդվածի ուժով Վարդանյանի հայրը պարտադիր բաժնի իրավունք ունեցող ժառանգ է (լրացել է նրա վաթսուն տարին), ինչը նշանակում է, որ նա իրավունք ունի ժառանգելու այն բաժնի առնվազն կեսը, որը նրան կհասներ ըստ օրենքի ժառանգման դեպքում:    Քանի որ Վարդանյանի առաջին հերթի ժառանգներից կենդանի է միայն նրա հարը և որդին, ուրեմն հենց այդ երկուսն էլ հրավիրվելու էին ժառանգության, եթե չլիներ կտակը: Եթե գույքի ժառանգումն իրականացվեր ըստ օրենքի ժառանգման կանոններով, ապա ժառանգատուի հայրը ժառանգական գույքի նկատմամբ կունենար  բաժին, ինչի արժեքը կկազմեր 1.5 մլն դրամ (բեռնատար մեքենան կհամարվեր ժառանգատուի որդու և հոր համատեղ սեփականությունը՝1/2 բաժիններով: Մեքենայի արժեքը 3 մլն է, հետևաբար յուրաքանչյուրի բաժինը կլիներ 1.5 մլն. դրամ): Այն դեպքում, երբ կտակը կազմվեր ոչ թե ժառանգատուի հոր, այլ նրա որդու անվամբ, ապա միևնույն է ժառանգատուի հայրը կհամարվեր պարտադիր բաժնի իրավունք ունեցող անձ (քանի որ լրացել է 60 տարին) և կստանար այն բաժնի առնվածն կեսը, որը նա կստանար ըստ օրենքի ժառանգման դեպքում: Այսինքն արդեն իսկ մեր կողմից հաշվարկված իր բաժնի 1.5 մլն-ի կեսը՝ 750 հազար դրամ:
    Որպեսզի որոշենք, թե կտակային հանձնարարության կատարման համար ժառանգատուի հայրը ինչ արժեքի չափով է կրում պարտականություն, կտակով իրեն հասած ժառանգական գույքի արժեքից (3 մլն դրամը) որպես պարտադիր բաժնի իրավունք ունեցող ժառանգ հանում ենք նրա պարտադիր բաժնի արժեքը (750 հազար դրամ): Արդյունքում ստացվում  է այն  գումարը, ինչի սահմաններում ժառանգը կրում է կտակային հանձնարարությունը կատարելու պարտավորությունը (2 մլն. 250 հազար դրամ):

    Փաստորեն, նշված օրինակում ժառանգը ժառանգատուի որդուն կվճարի ոչ թե 2.5 մլն դրամ, այլ 2 մլն 250 հազար դրամ: Մնացած 250 հազար դրամի համար ժառանգը որևէ պարտավորություն չի կրի:

    Այն դեպքում, երբ կտակային հանձնարարության կատարումը դրված է մի քանի ժառանգների վրա, ապա ժառանգներից յուրաքանչյուրը պարտավոր է ժառանգական գույքից իրեն հասած բաժնին համաչափ կատարելու այն, եթե այլ բան նախատեսված չէ կտակով:
    Այն դեպքում, երբ ինչ-ինչ պատճառներով ժառանգներից մեկի բաժինը ժառանգում են մյուս ժառանգները, ապա տվյալ ժառանգի վրա դրված կտակային հանձնարարությունը կատարվում է այն ժառանգի կողմից, ով (ովքեր) ժառանգել են այդ գույքը:
    Օրենքը միևնույն ժամանակ սահմանում է այն անձանց շրջանակը, ովքեր կտակային հանձնարարությունը կատարելու պահանջով դատարան դիմելու իրավունք ունեն: Դրանք են՝
•    կտակակատարը,
•    ժառանգները,
•    շահագրգիռ անձինք:
     
    
    Հարց 58. Ի՞նչպես է իրականացվում նոտարի կողմից ժառանգությամբ հասած գույքի պահպանմանումը:
    Քանի որ օրենքով նախատեսված է ժառանգության ընդունման համար վեցամսյա ժամկետ, ապա հաճախ անհրաժեշտություն է առաջանում այդ վեցամսյա ժամկետում զբաղվել ժառանգական գույքի պահպանման հարցերով՝ գույքի` այս կամ այն անձանց ապօրինի տիրապետմանն անցնելը կանխելու համար: Ժառանգական գույքը պահպանելու պարտականությունը օրենքը դրել է նոտարի վրա: Համաձայն «Նոտարիատի մասին» ՀՀ օրենքի 58 հոդվածի՝ ժառանգներ, շահառուների և այլ շահագրգիռ անձանց իրավունքների պաշտպանության համար ժառանգության բացման վայրն սպասարկող նոտարը ձեռնարկում է օրենքով սահմանված և ժառանգությունը պահպանելու ու կառավարելու համար անհրաժեշտ միջոցներ: Ժառանգական գույքը պահպանելու և կառավարելու միջոցները նոտարը ձեռնարկում է ժառանգի, կտակակատարի, պարտատիրոջ, տեղական ինքնակառավարման մարմնի կամ ժառանգական գույքի պահպանման շահերից հանդես եկող այլ անձանց դիմումի հիման վրա: Անհրաժեշտության դեպքում նոտարն իրավունք ունի իր նախաձեռնությամբ միջոցներ ձեռնարկել ժառանգական գույքը պահպանելու կամ կառավարելու համար:
    Ժառանգական գույքի պահպանումը կազմակերպելու համար նոտարը նախ կատարում է գույքագրում այդ գործողությանը մասնակցել ցանկացող շահագրգիռ անձանց և երկուսից ոչ պակաս վկայի մասնակցությամբ:  Գույքագրում կատարելիս կազմվում է արձանագրություն, որում նշվում է ժառանգության զանգվածի պահպանության ուղղությամբ միջոցներ ձեռնարկելու մասին դիմումը ստանալու ամսաթիվը, գույքագրման ամսաթիվը, գույքագրմանը մասնակցող անձանց անունները, ազգանունները, բնակության վայրերը, ժառանգատուի անունը, ազգանունը, հայրանունը, նրա մահվան օրը, գույքագրվող զանգվածի գտնվելու վայրը, ինչպես նաև մի շարք այլ տվյալներ:
    Նոտարը միևնույն ժամանակ իր նախաձեռնությամբ կամ գույքագրման մասնակիցների պահանջով իրավունք ունի հրավիրել գույքը գնահատող մասնագետ:
Արձանագրության մեջ նշվում է նաև այն քաղաքացու ազգանունը, անունը, հայրանունը, ծննդյան թիվը և բնակության վայրը, որի պահպանությանն է հանձնվում գույքը, նրա անձը հաստատող փաստաթղթի անվանումը, համարը, երբ և ում կողմից է այն տրված:      

    Հարց 59. Նոտարի կողմից ժառանգական գույքի պահպանման համար ի՞նչ միջոցներ  պետք է ձեռնարկվեն:
    Հաճախ նախքան ժառանգների կողմից ժառանգությունը ընդունելը անհրաժեշտություն է առաջանում ոչ միայն պահպանել, այլև կառավարել ժառանգական զանգվածի մեջ մտնող գույքը: Նման անհրաժեշտությունը պայմանավորված է լինում ժառանգական զանգվածի մեջ մտնող գույքի առանձին տեսակներից, ինչը հաշվի առնելով էլ օրենքը իրավունք է վերապահել (պարտավորեցրել է) նոտարին դրանց պահպանման և կառավարման նպատակով կնքել գույքի հավատարմագրային կառվարման, պահատվության և այլ պայմանագրեր: Գույքի հավատարմագրային կառավարիչը, պահառուն և այն մյուս անձինք, որոնք նոտարի հետ կնքած այս կամ այն պայմանագրով իրականացնում են ժառանգական գույքի կառավարման  և պահպանմանն ուղղված գործողությունները, իրավունք ունեն կատարել որոշակի իրավաբանական գործողություններ և հանդես գալ տարաբնույթ իրավահարաբերություններում: Նշված անձինք, եթե ժառանգ չեն հանդիսանում, ապա, որպես կանոն կարող են պահանջել վարձատրություն ժառանգական գույքի պահպանման համար, որոնք հատուցվում են ժառանգական գույքի հաշվին:
    Ժառանգական գույքի պահպանությունը շարունակվում է այնքան ժամանակ, քանի դեռ ժառանգների կողմից ժառանգությունը չի ընդունվել, սակայն ոչ ավելի, քան վեց ամսվա ժամկետը լրանալը, որը սահմանված է ժառանգությունն ընդունելու համար:
    
     
    Հարց 60. Ժառանգության գույքը նախքան ժառանգների միջև բաժանելը ի՞նչ հերթականությամբ են հատուցվում ժառանգության հետ կապված ծախսերը:
    Ժառանգատուի մահից հետո բացվում է ժառանգությունը, ինչը նշանակում է, որ նոտարական գրասենյակ են դիմում ինչպես ժառանգները ժառանգությունը ընդունելու համար, այնպես էլ ժառանգատուի պարտատերերը՝ իրենց պահանջները ներկայացնելու համար: Ինչպես արդեն նշվել է, ժառանգատուի պարտատերերի պահանջները բավարարվում են ժառանգական գույքի արժեքի սահմաններում և դրա հաշվին:
    Բացի այդ, ժառանգական գույքի հաշվին են հատուցվում նաև ժառանգական գույքի պահպանման և կառավարման հետ կապված ծախսերը: Եվ որպեսզի ժառանգների միջև ավելորդ վեճ և տարաձայնություն չծագի, ապա օրենքը նախատեսել է վճարման ենթակա բոլոր ծախսերը և գույքային պահանջները ժառանգական գույքի հաշվից ենթակա են բավարարման նախքան ժառանգների միջև գույքը բաժանելը: Հնարավոր տարաձայնություններից խուսափելու համար օրենքը նաև նախատեսել է, թե ինչ հերթականությամբ են ենթական բավարարման ժառանգական գույքի հաշվին գույքային պահանջ ներկայացնող անձանց պահանջները:
    Համաձայն ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգրքի 1242 հոդվածի՝ ժառանգական գույքի հաշվին, մինչև այն ժառանգների միջև բաժանելը, ժառանգության հետ կապված ծախսերը պետք է հատուցվեն հետևյալ հերթականությամբ.
    Առաջին հերթին հատուցվում են մինչև ժառանգատուի մահը նրա հիվանդության հետևանքով առաջացած և ժառանգատուի պատշաճ հուղարկավորության համար ծախսերը,
    Երկրորդ հերթին հատուցվում են ժառանգության զանգվածի մեջ մտնող գույքը պահպանելու և կառավարելու, ինչպես նաև կտակը կատարելու հետ կապված ծախսերը:
    Երրորդ հերթին բավարարվում են ժառանգատուի պարտքերով պարտատերերի պահանջները,
    Չորրորդ հերթին բավարարվում են պարտադիր բաժնի իրավունք ունեցող ժառանգների պահանջները,
    Հինգերորդ հերթին հատուցվում են կտակային հանձնարարությունը կատարելու հետ կապված ծախսերը:
    Յուրաքանչյուր հերթի պահանջները բավարարվում են նախորդ հերթի պահանջներն ամբողջությամբ բավարարվելուց հետո: Վերոնշյալ հատուցման հետ կապված ծախսերը մարելուց հետո մնացած գույքը ենթակա է բաժանման ժառանգների միջև:

Նյութեր

Անչափահաս ժառանգներին պահանջներ ներկայացնելու առանձնահատկությունները